مۆمنان در زمان غیبت امام مهدی(عج) چه وظیفه ای دارند
وظایف ما در زمان غیبت همان وظایف در زمان حضور امام معصوم (علیهم السلام)است. مجموع این وظایف را می توان در یک جمله خلاصه کرد و گفت بزرگ ترین وظیفه شیعیان در عصر غیبت، انتظار فرج و ظهور دولت جهانی حضرت مهدی(عج) است. عملی شدن انتظار فرج این است که به تمام دستورات قرآن، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و اهل بیت (علیهم السلام) جامه عمل بپو شانیم.
در ادامه به چند وظیفه که در کتب معتبر آمده، بسنده می کنیم.
غمگین بودن در فراق امام زمانمان
در «کافی» از حضرت صادق(علیه السلام) منقول است که فرمود: «کسی‌که مهموم باشد برای ما و غمناک باشد به جهت مظلومیّت ما، نفس کشیدن او، ثواب تسبیح دارد».
منتظر باشیم
در جلد دوم «کمال‌الدّین و تمام‌النّعمه» از امام محمّد تقی(علیه السلام) منقول است که فرمودند: «قائم ما آن مهدی است که واجب است در زمان غایب بودن او انتظار او را داشتن و او سومی از اولاد من است…»
و از حضرت امیر‌المۆمنین(علیه السلام) روایت شده است که: «افضل عبادت‌ها، انتظار فرج است.»۱
و در حدیث دیگر از حضرت صادق(علیه السلام) منقول است که: «هر مۆمنی بمیرد در حالی که منتظر ظهور آن‌جناب باشد، مثل آن است که در خیمه حضرت قائم(علیه السلام) بوده باشد».۲
گریه کردن در دوری آن حضرت و به جهت مصیبت آن‌جناب
در کمال‌الدّین از حضرت صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمودند: «به‌خدا قسم غایب می‌شود امام شما زمانی از روزگار و آزموده می‌شوند تا آنکه گفته می‌شود، مرد و از دنیا رفت یا به کدام وادی رفت و هر آینه چشم‌های مۆمنان بر او گریان می‌شود.»۳
در جلد دوم کمال‌الدّین منقول است: «اوّل کسی که با امام زمان(عج) بیعت می‌کند؛ جبرئیل است. آنگاه یک پای [خویش را] بر بیت‌الله [الحرام] می‌گذارد و یک پای بر بیت‌المقدّس و ندا می‌کند به ندایی که همه‌ی خلایق می‌شنوند: أَتَى أَمْرُ اللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ»
به امر امام، تسلیم و مقیّد باشد و در امر ظهور عجله نکند
یعنی چون و چرا در امر ظهور آن‌جناب نکند و آنچه از جانب آن حضرت می‌رسد، صحیح و مطابق با حکمت بداند که در کمال‌الدّین از حضرت امام محمّد تقی(علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «امام بعد از من، پسر من علی است. امر او، امر من است و قول او، قول من و طاعت او، طاعت من و امام بعد از او پسر او حسن است، امر او، امر پدر اوست و قول او، قول پدرش و طاعت او، طاعت پدرش.» آنگاه ساکت شدند. راوی گوید، پرسیدم: یابن رسول‌الله! پس امام بعد از حسن کیست؟ حضرت گریه‌ی شدیدی کردند، آنگاه فرمودند: «امام بعد از امام حسن عسکری، پسر او قائم منتظَر است.» گفتم: یا بن رسول‌الله! چرا او را قائم گویند؟ فرمود: «برای آنکه قائم می‌شود بعد از آنکه ذکر او مرده باشد و بیشتر قائلان به امامتش مرتد شوند.» گفتم: چرا او را منتظَر نامیدند؟ فرمود: «به‌جهت آنکه روزهای غیبت او بسیار باشد و زمان غایب بودنش، دراز می‌شود. پس، مخلصان، انتظار خروج او [را] کشند و شک‌کنندگان او را انکار کنند و منکران به ذکر او استهزاء کنند و کسانی که وقت برای ظهورش معیّن کنند، دروغ‌گو باشند و عجله‌شوندگان هلاک شوند و تسلیم‌شوندگان نجات یابند.»۴
به مال خود، آن حضرت را صله کنند
در «کافی» از حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «هیچ چیز نزد خدا محبوب‌تر از صرف نمودن مال، برای امام نیست و به درستی که خداوند در عوض یک‌درهم که مۆمن از مال خود به صرف امام برساند، به اندازه‌ی کوه احد در بهشت به او عطا می‌فرماید.»
آنگاه فرمود: حق‌تعالی در قرآن کریم فرموده: «مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَهً و َاللهُ یَقْبِضُ و َیَبْسُطُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ؛ کیست آن کس که به [بندگان] خدا وام نیکویى دهد تا [خدا] آن را براى او چند برابر بیفزاید و خداست که [در معیشت بندگان] تنگى و گشایش پدید مىآورد و به سوى او بازگردانده مىشوید.»۵
سپس فرمود: به خدا قسم این آیه به خصوص در صله کردن امام به مال نازل شد.»۶
طلب کردن معرفت آن حضرت از ذات اقدس الهی و خواندن این دعا
در کتاب کافی و کمال‌الدّین از حضرت صادق(علیه السلام) روایت شده است: «اللهمّ عرّفنی نفسک، فانک إنْ لم تُعرّفنی نفسک لم اعرف نبیّک، اللهمّ عرّفنی رسولک فانّک إن لم تعرّفنی رسولک لم اعرفْ حجّتک، اللهمّ عرّفنی حجتک فانّک انْ لم تعرّفنی حجتک ضللتُ عن دینی.»۷
مداومت نمودن به خواندن این دعا
از حضرت صادق(علیه السلام) روایت شده است: «یا الله یا رحمن یا رحیم یا مقلّب القلوب ثبّت قلبی علی دینک.»۸
نبردن نام اصلی آن حضرت که نام حضرت رسول‌الله است
[ضرورت دارد] شیعیان، آن حضرت را به لقب یاد کنند؛ مثل: قائم، منتظَر، حجّت، مهدی و امام غایب و در اخبار متعدّد، فرموده‌اند که بردن نام آن حضرت در زمان غیبت جایز نیست.۹
برخاستن به جهت احترام نام آن بزرگوار به خصوص اسم «قائم»، چنانچه در ص ۴۴۴ نجم‌الثّاقب آمده است.
درمهمّات به آن حضرت متوسّل شود و عریضه‌ی توسّل بیندازد. چنانچه در جلد ۲۲ بحار منقول است.
در دعا کردن، خدا را به حقّ آن حضرت قسم دهد و آن جناب را شفیع قرار دهد، چنانچه در کمال‌الدّین منقول است.
بر دین قویم ثابت باشند و دنبال صداها و مزخرفاتی که از هر گوشه‌ای برمی‌خیزد، نروند؛ زیرا تا خروج سفیانی و صیحه‌ی آسمانی بلند نشود، ظهور امام(علیه السلام)، واقع نمی‌شود.
در جلد ۵۲ بحارالانوار به نقل از «غیبت شیخ طوسی» از حضرت امام رضا(علیه السلام) روایت شده است: «سه ندا از آسمان بلند می‌شود که همه کس می‌شنود و این نداها در ماه رجب ظاهر می‌شود. اوّل، الا لعنه الله علی الظّالمین. دوم؛ ازفه الازفه یا معشر المۆمنین. سوم؛ می‌بینید بدنی محاذی خورشید و ندا می‌شود: این است امیر‌المۆمنین که به تحقیق برای هلاک کردن ظالمان برگشته است.» و در جلد دوم کمال‌الدّین منقول است: «اوّل کسی که با امام زمان(عج) بیعت می‌کند؛ جبرئیل است. آنگاه یک پای [خویش را] بر بیت‌الله [الحرام] می‌گذارد و یک پای بر بیت‌المقدّس و ندا می‌کند به ندایی که همه‌ی خلایق می‌شنوند: أَتَى أَمْرُ اللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ».
معاشرت و رفت و آمد بسیار با مردمان روزگار او را از یاد امام زمان(علیه السلام) باز ندارد
در جلد اوّل کمال‌الدّین از امام محمّد باقر(علیه السلام) روایت شده است که فرمودند: «مردم! زمانی می‌آید که امام غایب می‌شود. خوشا به حال آنها که بر امر ما ثابت باشند. در آن زمان، کمترین ثوابی که برای آنها در نظر می‌گیرند؛ این است که خداوند آنها را ندا می‌فرماید که ای بندگان من! به سرّ من ایمان آوردید و حجّت غایب مرا تصدیق کردید. بشارت باد شما را به نیکویی ثواب، از شما قبول می‌کنم اعمال خوب را و عفو می‌کنم اعمال بد شما را و می‌آمرزم گناهان شما را و به برکات شما باران می‌بارم بر بندگانم و دفع بلا از آنها می‌کنم، اگر شما نبودید بر آنها عذاب می‌فرستادم.»
در ادامه، راوی پرسید کدام عمل، افضل اعمال مۆمن در آن زمان است و پاسخ شنید: «نگاه داشتن زبان و ماندن در خانه‌ی خود»؛ یعنی بدون ضرورت با مردم دنیا معاشرت و رفت و آمد نکند، که او را از یاد امامش باز دارد.
ذکر صلوات خاصّه‌ی آن حضرت
آن‌چنان که در کتاب‌های بحارالانوار، «مکارم‌الاخلاق» و «جما‌ل‌الاسبوع» آمده است.
صلواتی که در صفحه‌ی ۲۸۴ مکارم‌الاخلاق از شیخ طبرسی نقل شده، بدین شرح است: «اَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَللهُمَّ اِنَّ رَسُولَکَ الصّادِقَ الْمُصَدَّقَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ قالَ اِنَّکَ قُلْتَ ما تَرَدَّدْتُ فی شَیءٍ اَ نَا فاعِلُهُ کَتَرَدُّدی فی قَبْضِ رُوحِ عَبْدِی الْمُۆْمِنِ یَکْرَهُ الْمَوْتَ وَاَکْرَهُ مَسآئَتَهُ اَللهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجَّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَالْعافِیَهَ وَالنَّصْرَ وَلا تَسُۆْنی فی نَفْسی وَلا فی اَحَدٍ مِنْ اَحِبَّتی.»
فضایل و کمالات آن حضرت را ذکر کردن
آن جناب ولیّ‌نعمت و واسطه در جمیع نعمت‌های خداوند است که به ما می‌رسد و طبق فرموده‌ی امام سجاد(علیه السلام) که در صفحه‌ی ۴۲۲ مکارم‌الاخلاق ذکر شده، یکی از راه‌های شکر ولیّ‌نعمت، گفتن فضایل و کمالات اوست.
اظهار کردن اشتیاق واقعی به زیارت جمال مبارک امام زمان(علیه السلام)
چنانچه در جلد اوّل کمال‌الدّین وتمام‌النّعمه آمده است، حضرت امیر‌المۆمنین(علیه السلام) به سینه‌ی خود اشاره می‌کردند و آه می‌کشیدند و اظهار شوق به لقای امام دوازدهم را داشتند.
در کمال‌الدّین از حضرت صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمودند: «به‌خدا قسم غایب می‌شود امام شما زمانی از روزگار و آزموده می‌شوند تا آنکه گفته می‌شود، مرد و از دنیا رفت یا به کدام وادی رفت و هر آینه چشم‌های مۆمنان بر او گریان می‌شود»
مردم را به سوی معرفت آن جناب و خدمت به آن بزرگوار دعوت کردن
در کافی از سلیمان بن خالد، مروی است که به حضرت صادق(علیه السلام) عرض کردم: مرا اهل بیتی است و آنها سخن مرا می‌شنوند. آیا آنها را به سوی این امر دعوت کنم؟ امام در پاسخ فرمودند: بلی! خدا در کتاب خویش می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ؛۱۰ اى کسانى که ایمان آوردهاید خودتان و کسانتان را از آتشى که سوختِ آن مردم و سنگ‌هاست؛ حفظ کنید.»
صبر داشتن در مقابل سختی‌ها و آزار دشمنان دین و سرزنش آنها
در جلد اوّل کمال‌الدّین از حضرت سیّد‌الشّهداء(علیه السلام) روایت شده که فرمود: «هر مۆمنی که در زمان غایب بودن امام دوازدهم، بر اذیّت و تکذیب دشمنان صبر کند؛ به منزله‌ی کسی است که با کفّار در خدمت رسول‌الله(صلی الله علیه وآله) جهاد کرده باشد.»
دعا کردن به وجود مبارک آن بزرگوار و طلب کردن فتح، نصرت و ظهور آن جناب از خداوند
در توقیع شریفی از آن حضرت روایت شده است که فرمودند: «برای تعجیل در فرج من بسیار دعا کنید، چرا که گشایش و شادمانی شما در آن است».۱۱
و از حضرت امام حسن عسکری(علیه السلام) مروی است که فرمود: «این دعا باعث ثبوت بر ایمان است».۱۲
پی‌نوشت‌ها:
۱. تحف العقول، ص ۲۰۱.
۲. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.
۳. کمال‌الدّین و تمام‌النّعمه، ج ۲، ص ۳۴۷.
۴. همان، ص ۳۷۸.
۵. سوره‌ی بقره (۲)، آیه‌ی ۲۴۵.
۶. اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۷.
۷. کمال‌الدّین وتمام النّعمه، ج ۲، ص ۳۴۲.
۸. همان، ص ۳۵۲.
۹. اصول کافی، ج ۱، ص ۳۳۲.
۱۰. سوره‌ی تحریم (۶۶)، آیه‌ی ۶.
۱۱. احتجاج، ج ۲، ص ۲۸۴.
۱۲.کمال‌الدّین و تمام‌النّعمه، ج ۲، ص ۳۸۴.