از دیدگاه قرآن «خوف و ترس الهی» چه پاداشی به دنبال دارد؟

«خوف و ترس الهی» از کلیدهاى بهشت شمرده شده و پاداش آن طبق نصّ قرآن، دو باغ بهشتى است. درباره اینکه این دو باغ بهشتی چیست؟ تفسیرهاى مختلفى شده که تفسیر مناسب تر این است که منظور بهشتِ مادى و معنوى است که اولى باغ هایى است که از زیر درختانش نهرها جارى است و دوّمى خشنودى معبود و محبوب حقیقى یعنى خداوند است.

ترس از خداوند یعنى ترس از عدالت و حساب و کتاب و مجازات او که [مانند] سپرى است در برابر انواع گناهان و عامل نیرومند بازدارنده اى است در مقابل ظلم و فساد و عصیان و به همین دلیل از کلیدهاى بهشت شمرده شده است چنانکه در آیه ۴۶ سوره «رحمن» مى فرماید: (براى کسى که از مقام پروردگارش بترسد دو باغ بهشتى است)؛ «وَ لِمَنْ خَافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ».
در تفسیر «مَقامَ رَبِّهِ» دو احتمال ذکر کرده اند: گاه گفته اند منظور از آن احاطه علمى پروردگار نسبت به تمامى اعمال و نیات انسان است و گاه گفته اند منظور ایستادن انسان در برابر دادگاه عدل خدا در قیامت است. در این صورت آیه تقدیرى دارد و تقدیر آن چنین است: «مقامه بین یدی ربّه».(۱)
هر یک از این دو تفسیر را انتخاب کنیم چنین خوفى سرچشمه ترک معاصى و شهوات مى شود، چنانکه در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «مَنْ عَلِمَ اَنَّ اللهَ یَرَاهُ وَ یَسْمَعُ مَا یَقُولُ مِنْ خَیْرٍ و شَرٍّ فَیَحْجُزُهُ ذلِکَ عَنِ الْقَبیحِ مِنَ الْأَعْمَالِ، فَلَهُ جَنَّتانِ»(۲)؛ (کسى که بداند خداوند او را مى بیند و آنچه از خیر و شر مى گوید مى شنود و این علم و آگاهى او را از اعمال قبیح باز دارد، براى او دو باغ بهشتى است).
درباره «جَنَّتانِ»؛ (دو بهشت) نیز تفسیرهاى مختلفى ذکر شده است،‌ از جمله:
۱. منظور بهشت مادى و معنوى است، همان چیزى که در سوره «آل عمران»، آیه ۱۵ از آن تعبیر به: «جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ» شده است که اولی باغ هایى است که از زیر درختانش نهرها جارى است و دوّمى خشنودى معبودِ محبوبِ حقیقى یعنى خداوند است.
۲. بهشتِ اوّل در برابر ایمان و بهشتِ دوّم در برابر اعمال صالح است.
۳. بهشتِ اوّل در برابر اطاعت و دیگرى در برابر ترک گناه است.
۴. بهشتِ اوّل پاداش عمل است و دوّمى تفضّل الهى است.
البته هیچکدام از این تفسیرها دلیل خاصى ندارد هرچند تفسیر اوّل از همه مناسب تر به نظر مى رسد و جمع میان آنها نیز کاملا ممکن است.(۳)