راهکارهای پیشگیری از آسیب های اجتماعی در مدارس

مطالعه آسیب های اجتماعی اعم از نابهنجاریها و انحرافات اجتماعی یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث جامعه شناسی است. اگر چه مساله نابهنجاری امری نسبی است وا ز جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است. اما آنچه که در این مبحث مطرح می باشد این است که چه عواملی آسیب های اجتماعی را کاهش یا افزایش می دهد و به بیانی دیگر چگونه می توان آسیب های اجتماعی را در بین دانش آموزان کنترل نمود؟

تعریف آسیب اجتماعی:

آسیب های اجتماعی به مفهوم رفتاری است که به طریقی با انتظارهای مشترک اعضای یک جامعه سازگاری ندارد وبیشتر افرا د آن را ناپسند ونادرست می دانند در واقع هر جامعه از اعضای خود انتظار دا رد از ارزشها وهنجا رها تبعیت کنند اما هموا ره عده ای پیدا می شوند که پا ره ای از این ارزشها وهنجارها را رعایت نمی کنند ،جامعه افرادی که هماهنگ و همساز با ارزشها وهنجارها باشند سازگار یا همنوا و اشخاصی را که بر خلاف آنها رفتار می کنند نا سازگار یا نا همنوا می خواند از میان افراد نابهنجار کسی که رفتار نابهنجارش زودگذر نباشد ودیر گاهی دوام آورد،کجرو یا منحرف نامیده می شود ورفتار او را انحراف اجتماعی یا آسیب اجتماعی می خوانند. جامعه شناسی و جرم شناسی متوجه آن دسته از نقض هنجارهاست که توسط عده ی زیادی از مردم گناه تلقی می گردد از این رو انحراف یا آسیب اجتماعی به رفتا رهایی اتلاق می گردد که هنجارهای اجتماعی را نقض کرده و در نتیجه از نظر تعداد بسیا ری از مردم قابل نکوهش است.

گسترش روز افزون آسیب های اجتماعی (ترک تحصیل ،فرار از مدرسه ،اعتیاد،سرقت،تشکیل گروههای معارض و وندالیسم و…)به وی‍‍‍‍‍‍‍‍زه در سال های اخیر در بین دانش آموزان وهمچنین شیوع مفسده های آشکار وپنهان ،افزایش قابل توجه بزهکا ری ها وکزروی های اجتماعی و آلودگی به مواد مخدر ،به ویزه در میان جوانان و نوجوانان جامعه مستلزم تعمق و چاره اندیشی اساسی است.

دهه ۸۰ نقطه انفجار آسیب های اجتماعی است و ما نمی توانیم ا ز کاهش یا برطرف کردن این آسیب ها صحبت کنیم ،زیرا چنین کا ری ممکن نیست و تنها راه چا ره کنترل این آسیب هاست . تمام آسیب های اجتماعی میل به گسترش دارند که اگر در شکل ساختا ری به صورت جدی قصد پیشگیری داشته باشیم ،شاید تا حدودی موفق شویم. بنابراین انجام هرگونه برنامه ریزی و فعالیت در راستای کاهش آسیب های اجتماعی در بین نوجوانان جامعه ا ز چند جهت ضروری است چرا که از یک طرف با کاهش آسیب های اجتماعی ،ضریب امنیت اجتماعی بالا رفته،ا ز طرف دیگر سرمایه ای که به دلیل افت تحصیلی و فرا ر از مدرسه هزینه می شود،کاهش می یابد،هزینه هایی که صرف ایجاد ا منیت در جامعه می گردد در ا مر آموزش وتعالی فرهنگی جامعه صرف می شود ،پس می طلبد تا در راستای شناخت عوا مل کنترل کننده و کاهش دهنده آسیب های اجتماعی تلاش بیشتری کنیم.

به طور کلی دو نوع نگرش نسبت به آسیب های اجتماعی وجود دا رد:یک نگرش که عمدتا متوجه چگونگی جرایم و نفس بزه های اجتماعی ،شیوع ،گستردگی،عمق،شدت وآثار ناصواب آن است .صاحبان چنین نگرشی ،یبشترین هم خود را در جهت وضع قوانین گوناگون ،ساخت زندان ،مبارزه با کزروی ها و بالطبع مبارزات مجرمان ،به خصوص از طریق زندان صرف می کنند. نگرش دیگر معطوف به خصیصه ها و توانایی های اجتماعی فرد بزهکا ر است که مرتکب جرم می شود. در واقع در این نوع نگرش محور توجه ،انسان هایی اند که به رغم مشابهت فراوان با بسیاری از همسالان خود ا ز نظر شرایط اقتصادی –اجتماعی ،به علل خاصی (عدم آشنایی کافی با مهارتهای اجتماعی )دچا ر آسیب پذیری اجتماعی می گردند؛ صاحبان چنین نگرشی دوست دارند تمام اندیشه وتلاش خود را متوجه شناخت عوا مل پدید آیی رفتارهای آسیب زا نمایند وراه حل مسئله را در آموزش و ارتقای سطح آگاهی مهارت ها و انطباق پذیری اجتماعی فرد می دانند.

بر اساس دو نوع نگرش فوق الذکر می توان دو راه حل برای مسئله (کاهش آسیب های اجتماعی )مطرح نمود : راه حل اول که اصطلاحا می توان آن را حل کوتاه مدت ،سطحی و سخت افزا ری نامید،به موا ردی چون ساخت زندان ،استخدام پلیس بیشتر، تشدید مجازات مجرمان و… به منظور مبارزه با مجرمان تاکید دارد در حالی که راه حل دوم در مقابل راه حل اول قرا ر دا رد و اصطلاحا راه حل دراز مدت ،ریشه ای و نرم افزا ری نامیده می شود به عوا ملی چون فرهنگ سازی ،اجتماعی کردن ،درونی نمودن ارزشها و هنجارهای جامعه ا ز طریق آموزش مهارتهای اجتماعی تاکید دارد.

در واقع می توان چنین استنباط نمود که ریشه ی اغلب آسیب پذیری های اجتماعی دانش آموزان را باید در عدم آشنایی کافی آنها با مهارتهای اجتماعی دانست ؛به طوری که نقطه ی کوری در رشد شخصیت دلخواه و اجتماعی جوانان وجود دا رد و آن این است که متاسفانه جوانان امروز خود را نشناخته اند وبه توان وقدرت فراوان خود باور ندارند،به علاوه از شرایط وموقعیت اجتماعی خود آگاهی ندارند. مع الوصف بررسی نقش آموزش مهارتهای اجتماعی در کاهش آسیب های اجتماعی در مدارس ضروری است.

پیشنهادات (راههای ارتقای مهارتهای اجتماعی دانش آموزان )

-توجه به مهارتهای اجتماعی در برنامه ریزی درسی

– نشان دادن تاثیرات مخرب دوستان نالایق و ناشایست و چگونگی قطع ارتباط با آنان

– آموزش مهارتهای زندگی نظیر دوست یا بی و خود شناسی و کشف خود در محتوای آموزشی

– اجازه ی ابراز وجود به دانش آموزان از طریق دادن مسئولیت و استفاده از دیدگاههای آنان در مدرسه

– تقویت عزت نفس و احترام دانش آموزان توسط معلم

– تقویت ارزشهای دینی دانش آموزان توسط معلمان

– تقویت ارزشهای دینی در خانواده

– آموزش نه گفتن از کودکی در خانواده ها از طریق اهمیت دادن به اظهار نظر وی و شروع از موارد کوچک و غیرمهم.