جوانی که باید ازدواج کند / حکمت بقای بشر
حکمت خداوند متعال از ایجاد غریزه جنسی استمرار و بقای نوع بشر است و لذا سالمترین و مطلوبترین نوع مواجهه با آن و بهترین راه حل مقابله با آن، ازدواج و نکاح مشروع است.
انسان با ازدواج بموقع و در وقت نیاز، بی آنکه به دیری یا زودی آن فکر کند، به مقبولترین و کاملترین صورت خود به نیازمندی خویش پاسخ مثبت می دهد و پیش از آنکه به عواقب و پیآمدهای آزار دهنده و فشارهای غریزه و به دنبال آن عقده های روانی دچار گردد، آن را مهار ساخته و از التهاب آن کاسته است و قبل از آنکه انرژی انباشته آن از وجودش سرازیر شود و دامنش را آلوده کرده و بسوزاند، آن را با پاسخ طبیعی و مشروع، بی اضطراب و نگرانی، فرو نشانده است. و این نخستین توصیه دین در این مورد است.
رسول اکرم (ص) میفرمایند: «یا معشر الشباب! من استطاع منکم الباه فلیتزوّج …؛
ای جمعیت جوانان هر کس از شما توانایی ازدواج دارد ازدواج کند.»[۱]
عفت، گنجى است که راه موفقیت دنیا و آخرت از آن آغاز مىشود.
کنترل غرایز جنسی
اگر برای کسی به هر دلیلی امکان ازدواج نباشد، چنین شخصی تحت هیچ عنوان مجاز نیست روی به گناه آورد زیرا خطر گناه و آلوده دامنی بسیار فراتر از فشارها و رنج های عزوبت و بی همسری است و در صورت خوف وقوع در گناه، ازدواج به هر صورت ممکن واجب میشود. و لذا چنین کسی باید مقدمات ازدواج خود را از هر راه ممکن و مشروع فراهم آورد و اقدام به ازدواج نماید و در صورتی که به هیچ روی امکان ازدواج نیافت، قرآن کریم میفرماید: «و لیستعفف الّذین لا یجدون نکاحا؛ و باید آن کسانی که ازدواج برایشان مقدور نیست عفّت بورزند»[۲] «عفت» نقطه مقابل «شکم پرستی و شهوت پرستی» است که از مهمترین فضایل انسانی محسوب میشود. علمای اخلاق نیز در تعریف«عفت»،آن را صفتی حد وسط در میان شهوت پرستی و خمودی دانسته اند. در قرآن نمونه های زنان و مردان با عفت را ذکر شده که نمونه آن شرح زندگی پرماجرای حضرت یوسف علیه السلام و بیان مقام والای عفت و پارسایی اوست. در منابع حدیثی،اهمیت فوق العادهای به«عفت»داده شده است: امام امیر المؤمنین علیه السلام،عفت را برترین عبادت شمرده است: «افضل العباده العفاف: عفت بالاترین عبادت هاست »[۳] تعبیر به عفت در این جا، ممکن است به معنی وسیع آن استعمال شده و یا ممکن است در مقابل شکم پرستی و شهوت جنسی به کار رفته باشد.
امام باقر علیه السلام میفرمایند:«در پیشگاه خداوند،برتر از عفت در برابر شکم و مسایل جنسی نیست»[۴]
به هر حال کنترل این غریزه به دو صورت ممکن است تحقق پذیرد، ۱ـ کنترل منفی. ۲ـ کنترل مثبت.
کنترل منفی
غالبا وقتی سخن از کنترل غریزه جنسی به میان می آید، توجه اشخاص به سمت و سوی نوع منفی آن جلب میشود. و آن این است که کسی با وجود تحریکات مختلف و مواجهه با عوامل انگیزش این غریزه، بخواهد با میل تحریک شده اش مبارزه و مقابله کند و به سوی ارتکاب جرم نرود، چنین کاری گرچه قطعا بهتر از آلایش دامن و عمل به جرم است، ولی پیامدهای سوء و مخرب آن بر کسی پوشیده نیست. این کار هم به غایت دشوار است و هم زیانبار، و بدین جهت هرگاه شخصی به کنترل غریزه سفارش می شود، با چنین برداشتی از آن، و تصور دشواری و زیانباری آن، از پذیرفتن چنین توصیه هایی سر باز میزند. ایستادگی و مبارزه با شهوت امر دشواری است اما اجری فراوان در پی دارد.
کنترل مثبت
غریزه جنسی اگر با ازدواج مهار نگردد، مطلوبترین راه تسلط بر آن، کنترل مثبت است. و آن پرهیز از صحنه ها و کارهایی است که به تحریک این غریزه می انجامد. این نوع از کنترل، که در حقیقت جنبه پیشگیری دارد هم راحت است و هم بیزیان و بلکه مفید. راحت است، زیرا در این صورت همچون وسیله نقلیه ای است با سرعت معمولی و قانونی، که در مواجهه با خطر، مهار حرکت آن زحمت چندانی ندارد، بر خلاف ماشینی که با سرعتی بسیار فراتر از حد شناخته شده و بایسته خود سیر میکند. که چه بسا به کلی اختیار آن از دست صاحبش بیرون رفته و مصیبت ها به بار آورد و کنترل آن هم در صورت تحقق، صدها زیان و رنج و زحمت و اضطراب برای وسیله و صاحب آن به همراه دارد. و بیزیان است، زیرا با این حال کنترل غریزه فشاری بر جسم و روان تحمیل نمیکند تا به آن صدمه ای وارد شود. و مفید است چون موجب می شود مغز و اعصاب و قوای بدن در حالت عادی به سر برند و تعادل روانی شخص محفوظ بماند و انرژی و سرمایه های جسمی و روحی او بیهوده مصرف نشوند. پیش از این نیز از قرآن کریم نقل کردیم که باید کسانی که قدرت و وضعیت مساعد برای ازدواج ندارند عفت پیشه کنند و عفت در این آیه گرچه در ابتدا مفهوم عمل خاصی منافی با آن را دارد، ولی با تأمل بیشتر معلوم می شود که آیه کریمه معنایی عام دارد و عفت در همه اعضا و اندام را شامل است. و اکنون طرق کنترل مثبت را به اختصار برمی شمریم:
۱: پرهیز از فکر و ترسیم صحنه های محرک در ذهن و خیال
عیسی به اصحاب خود گفت: … موسی به شما دستور داد که زنا نکنید و من به شما دستور می دهم که فکر زنا هم در سر نپرورانید تا چه رسد به اینکه زنا کنید زیرا کسی که خیال زنا کند مانند کسی است که در خانهای نقش و نگار شده دود و آتش به پا کند. چنین کاری گرچه خانه را نمی سوزاند ولی زینت و صفای آن را مکدّر کرده و فاسد می کند.»[۵]
۲: دوری از نگاههای مسموم و مناظر تحریک آمیز
قرآن کریم در دو آیه متوالی دستور به اغماض و نگهداری چشم از نگاه حرام و هوس آلود داده است. در آیه اول میفرماید:
به مؤمنان بگو دیدشان، را از نامحرمان ـ فرو نشانند و نهانگاههای خود را ، از وقوع در حرام ـ نگه دارند. و در آیه بعدی میفرماید: «و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهنّ و یحفظن فروجهنّ …؛به زنان مؤمن بگو ـ چشمهایشان را فرو گیرند و نهانگاههای خویش را محافظت کنند.»[۶] جالب این است که در هر دو مورد خداوند متعال نخست دستور به مراقبت از نگاه محرک و عفت چشم می دهد و آنگاه به حفاظت از عورت فرمان داده است.
امیر مؤمنان(ع) می فرمایند: قرآن را فرا گیرید زیرا قرآن بهار دلهاست و از نور آن بر مرض ها و دردهای خود مرهم بگذارید زیرا آن داروی شفابخش سینه هاست و آن را نیکو تلاوت کنید که به یقین سودمندترین قصه هاست.»[۱۰]
۳: گوش ندادن به آوازها و موسیقی های تحریک کننده و مبتذل.
در حدیثی از حضرت صادق(ع) آمده است: مردی از آن حضرت در باره شنیدن آواز محرک پرسید. حضرت از آن نهی کرده و این آیه را خواندند: «به یقین گوش و چشم و دل هر یک مورد سؤال خواهند بود»[۷]
۴: اجتناب شدید از معاشرت با دوستان ناباب و گوش سپردن به سخنان تحریک آمیز.
از حضرت امام باقر(ع) این گونه روایت شده است: هر کس به سخن گوینده ای گوش فرا دهد او را بندگی کرده است، پس اگر ناطق از خدا بگوید شنونده، خداوند را بنده شده و اگر از شیطان و سخنان شیطانی بر زبانش جاری کند قطعا بندگی شیطان کرده است.»[۸]
۵: اعتدال در خوردن.بی تردید پرخوری و بی نظمی در خوردن در ذخیره سازی و انباشتن موادی که موجب هیجانات می شود مؤثر است، ولی در صورت اعتدال و کم خوری چنین مشکلی کمتر پیش می آید.
در حدیثی از پیامبر گرامی(ص) نقل شده، هر کس قدرت بر ازدواج ندارد و روزه بگیرد یقینا روزه نیروی غریزه او را تضعیف میکند.»[۹]
۶: اشتغال، ورزش و سرگرمی های مفید. زیرا با وجود فراغت، هم مواد غذایی در تقویت غریزه به مصرف میرسد و هم فکر و خیال مصروف چاره سازی در دفع آن میشود. و لذا در روایات بر اشتغال و کار و پرهیز از فراغت تأکید بسیار شده است.
خلاصه اینکه: راه حل دین در خصوص نوع مقابله و مواجهه به غریزه جنسی نخست ازدواج و نکاح مشروع است و در صورت عدم امکان، کنترل مثبت با شرحی که بیان شد و سپس کنترل منفی با وجود همه زیان های آن، ولی هیچ گاه به بیبند و باری و افسار گسیختگی و آلودگی به گناه رضایت نمی دهد و زیان آن را به مراتب خسارت بارتر و ویرانگرتر از ضرر کنترل منفی می داند.
پی نوشت ها
[۱] مستدرک الوسائل، چاپ قدیم، ج۲، ابواب مقدمات نکاح، ص۵۳۱، ح۲۱
[۲] سوره نور، آیه ۳۳.
[۳] اصول کافی،ج ۲،ص۷۹.
[۴] اصول کافی،ج ۲،ص۷۹.
[۵] وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۲۴۰.
[۶] نور آیه ۳۰ و۳۱
[۷] سوره اسراء آیه ۳۶
[۸] وسائل الشیعه، ج۱۲ ، ص۲۳۶.
[۹] مستدرک الوسائل، ج۲، ص۵۳۱.
[۱۰] وسائل الشیعه، ج۴، ص۸۲۵، ابواب قرائه القرآن، باب ۱، ح۷.