وظیفه شیعه در غیبت امام مهدی(عج) و فتنه های آخرالزمان چیست؟
ثابت ماندن در دین، انتظار فرج، تولی و تبری، صبر بر ابتلائات، تسلیم امر خدا بودن، پرهیز از شهرت طلبی، پیروی از فقها و علما،کسب معرفت امام، از جمله توصیه های روایات به شیعیان در دوره غیبت است.
در عصر غیبت مهم‌ترین تکلیف براى مردم، عمل به وظایف امر است، نه فقط خواستن و دل بستن و دعا کردن؛ زیرا نجات دنیا و آخرت انسان در عمل به وظیفه است، نه صرف آرزو و دعا و…در نظر داشته باشیم که خواستن چیزى است و عمل به وظیفه چیز دیگر. هیچ‌گاه بیمار دلش نمى‌خواهد دواى دردش را بخورد، امّا موظف است که بخورد، چون شفایش در آن نهفته و علاجش به خوردن آن بستگى دارد. البتّه ممکن است در مواردى خواستن با وظیفه هم جمع شود، امّا معیار عمل به وظایف است.
میلیون‌ها عاشق مى‌خواهند به خدمت حضرت شرفیاب شوند، امّا این وظیفه نیست، بلکه در حدّ خواستن و آمال و آرزو است و میسّر نشدنش مسؤولیّت‌آور نیست، ولى ترک گوشه‌اى از وظایف امر شده، مسؤولیّت مى‌آورد، عمل به آنکه از وظایف دینى است و موجب خوشنودى حضرت بقیّه اللّه الأعظم علیه السّلام است،نه عدم لقاى او و تنها به توسّل و دعا قناعت نمودن.بلى!قطعا همه این کارها خوب و ممدوح است،امّا ابدا جایگزین عمل به وظایف نمى‌شود.(۲)
دینمداری
علی علیه السلام فرمود: «…بدانید! هر که از شیعیان، بر دینش محکم باقی بماند، و از به درازا کشیدن غیبت امام، دلش به زنگار شک، تیره و سخت نگردد، روز قیامت او با من و در رتبه‌ی من است.» (۳) .۳- امام سجاد علیه السلام فرمود: «هر کس در دوره‌ی غیبت قائم ما، بر ولایت ما، استوار باقی بماند خداوند اجر هزار شهید از شهدای بدر و احد به او عطا می فرماید.» (۴)
یمان تمار می گوید: «نزد امام صادق علیه السلام نشسته بودیم که به ما فرمود: «صاحب الامر غیبتی خواهد داشت که کسی که بخواهد در آن دوره دیندار بماند سخت در مشقت و در معرض مشکلات است.» و سپس فرمود: «صاحب الامر غیبتی دارد و بنده‌ی خدا- برای حفظ دینش – باید تقوای الهی را پیشه کند و دو دستی به دین خود بچسبد.»(۵)
ودر حدیثی دیگر کلینی به سندش از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: «همانا برای صاحب این امر غیبتی است که دین دار در آن به مانند کسی است که دست به شاخه پر تیغ گل بکشد …به طورحتم برای صاحب این امرغیبتی است، پس باید بنده خدا تقوای الهی را پیشه کرده و به دین او تمسک بجوید.»(۶)
یونس بن یعقوب از معتمدانش از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمود: «در چه حالی به سر خواهید برد در روزگاری که امامتان را نشناسید؟» به آن حضرت عرض شد: «اگر چنین شد چه باید کرد؟» فرمود: «از دستورات امام سابق پیروی کنید تا وقتی خداوند او را ظاهر کند.» (۷)
عبدالله بن سنان می گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: شبهه ای دامنتان را خواهد گرفت و به حیرتی دچار خواهید شد، نشانه‌ی هدایت و امام راهبرتان دیده نخواهد شد، و در آن هنگام جز کسی که مانند غریق ناامید از همه جا، دست دعا به درگاه پروردگار بردارد، کس دیگری نجات نخواهد یافت.» عرض کردم: «دعاء غریق چگونه است؟» فرمود: «غریق می گوید: یا الله! یا رحمن! یا رحیم! یا مقلب القلوب! ثبت قلبی علی دینک…»(۸)
یونس بن عبدالرحمن می گوید: حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام فرمود: «خوشا به حال آن عده از شیعیان ما که در دوره‌ی غیبت قائم ما به محبت ما چنگ انداخته اند و بر ولایت ما و بیزاری از دشمنانمان استوارند! آنها از ما هستند و ما از آنها هستیم، آنها به امامت ما خشنودند و ما از شیعه بودن آنها خشنودیم، خوشا به حالشان و بهشت گوارایشان باد، به خدا قسم، اینان در روز قیامت هم درجه‌ی ما هستند.» (۹)
حضرت جواد از امیر مؤمنان علیهما السّلام فرمود:«قائم ما را غیبتى خواهد بود تا این‌که فرمود:پس هرکس بر دین خود ثابت بماند و به‌سبب طولانى شدن غیبت امامش، قساوت پیدا نکند.پس او در روز قیامت در درجۀ من و با من خواهد بود.»(۱۰)
انتظار فرج
انتظار فرج در دوران غیبت یکى از امور سفارش شدۀ ائمّه علیهم السّلام است و روایت بسیار دراین‌باره به دست ما رسیده است و ثواب منتظران فرج امام زمان علیه السّلام را با شهداى در خون غلطان دانسته است.
امیر المؤمنین فرمود: منتظر فرج قائم ما مانند کسى است که در راه خدا در خون خود غوطه‌ور شود و چنگ‌زننده به امر ما فردا در حظیره القدس با ما خواهد بود.(۱۱)
امام سجّاد علیه السّلام فرمود: انتظار فرج از بزرگ‌ترین فرج‌هاست.(۱۲)
امام صادق علیه السّلام فرمود:«منتظر دوازدهمین امام،مانند کسى است که شمشیر خود را کشیده و پیش روى پیغمبر صلّى اللّه علیه و اله از او دفاع نماید.(۱۳)
ودر حدیثی دیگر از امام صادق علیه السلام روایت شده است: کسی که این امر (امامت و ظهور آن) را بشناسد، به سبب انتظار کشیدن آن، برایش گشایش حاصل می شود.(۱۴)
حضرت رضا علیه السّلام از رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله فرمود:«افضل اعمال امّت من،انتظار فرج است.»(۱۵)
تبری و تولی
رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله فرمود: «خوشابه‌حال کسى که قائم اهل بیت مرا درک کند،درحالى‌که پیش از قیام پیرو او باشد،دوست او را دوست و از دشمنش دورى کند و امامان هدایت‌گر پیش از او را دوست بدارد. آنانند آشنایان و صاحبان محبّت و مودّت و براى من گرامى‌ترین(خلق خدا و)امّتم و مکرّم‌ترین خلق خدا هستند.»(۱۶)
امام صادق علیه السلام:خوشا به حال شیعیان ما و چنگ زنندگان به دوستى ما در غیبت قائم ما،ثابتان بر دوستى ما و دورى‌جویندگان از دشمنان ما؛آن‌هایند از ما و ماییم از آنها،به امامت ما راضى شدند،ما نیز به شیعه بودن آنها راضى هستیم،خوشابه‌حال آنها!به خدا قسم ایشان هستند در روز قیامت در درجه ما!»(۱۷)
سدیر از امام صادق علیه السّلام نقل مى‌کند که رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله فرمود خوش به حال آن‌کس که قائم اهل بیت مرا درکنماید درحالى‌که قبل از قیامش به او و به امامان پیش از او اقتدا و تبعیّت کند و از دشمنان آنها به خدا بیزارى جوید آنان رفیق و گرامى‌ترین امّت براى من هستند.»(۱۸)
صبر بر ابتلائات
در دوران غیبت حضرت مهدی-علیه‌السّلام- فتنه‌های فراوان پدید می‌آید و مشکلات بسیار بر سر راه دینداران و پیروان ولایت و امامت ایجاد می‌شود، تا آنجا که نگاهبانی ایمان و مواظبت بر تقوی همچون کندنِ خارهای بوته خار(۱۹)، یا نگه داشتن قطعه سنگی گداخته با دست، دشوار است. امتحانات الهی یکی پس از دیگری برای مؤمین پیش می‌آید و میزان صبر و استقامت آنان را به بوته امتحان می‌گذارد. امام صادق-علیه‌السّلام- می‌فرماید: «امر فرج برای شما نمی‌رسد مگر پس از نابودی، نه به خدا سوگند! نمی‌رسد مگر پس از آنکه خوب و بد از هم جدا شوند، نه به خدا سوگند! نمی‌رسد مگر پس از آنکه در اثر آزمایشات گوناگون، خالص و پاک شوید»(۲۰)
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم: «به‌زودى گروهى بعد از شما مى‌آیند که یک مرد از آنها اجر پنجاه‌نفر شما را داراست. گفتند:اى رسول خدا علیه السّلام!ما با تو در بدر و احد و حنین.بودیم و دربارۀ ما قرآن نازل شده است. فرمود:اگر چیزهایى را که به آنها بار کرده‌اند،به شما تحمیل کنند،شما مانند آنان صبر نمى‌کنید.»(۲۱)
امام حسین علیه السّلام فرمود: «شکیبایان بر اذیّت و تکذیب در زمان غیبت او به منزلۀ شمشیرزنان(راه خدا)در پیش روى رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله هستند.»(۲۲) روایت حمران از امام صادق علیه السّلام که فرمود: «آیا نمى‌دانى هرکس منتظر امر ما باشد و بر آزار و اذیّت‌هایى که مى‌بیند صبر کند،او فردا در گروه ما خواهد بود؟»(۲۳)
محمّد بن سنان از یونس بن ظبیان نقل مى‌کند که مى‌گفت:از امام صادق علیه السّلام شنیدم فرمود: «همانا اهل حقّ همیشه در شدّت(زحمت)بوده‌اند.آگاه باش!این تا مدّت نزدیک و عاقبت طولانى خواهد شد.»(۲۴)
تسلیم در برابر امر خدا
امام على علیه السّلام در نهج البلاغه مى‌فرماید: ۳ملازم زمین شوید(آرام باشید)و به امتحان‌ها شکیبا باشید،دست‌ها و شمشیرهایتان را به حرکت درنیاورید و با خواسته‌هاى نفستان نجنبید.خداوند (مسؤلیّت)چیزى را که در(دوش)شما قرار نداده است شتاب نکنید،به یقین هرکس از شما با معرفت خدا و رسول و اهل بیتش علیهم السّلام در رختخوابش بمیرد،شهید از دنیا رفتهاست و اجرش با خداست و سزاوار(دریافت)پاداش نیّت عمل خیرش خواهد شد و آن نیّت بمنزلۀ شمشیر زدن(در راه خود)خواهد بود.به تحقیق،براى هرچیزى مدّت و مهلتى است.»(۲۵)
گمنامی وپرهیز از شهرت طلبی
مفضل بن عمر مى‌گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود: مبادا شهرت‌طلبى کنید(خود را شهرۀ آفاق کنید)،آگاه باشید!به خدا قسم! حتما امامتان سال‌هاى(دراز)از روزگارتان از شما غایب و دور خواهد شد تا گفته شود مرده یا در زمین رفته و به کدام بیابان بسر مى‌برد و البتّه چشمان مؤمنین بر او مى‌گرید و مضطرب مى‌شوند،مانند اضطراب کشتى‌ها در امواج،پس نجات پیدا نمى‌کند مگر آن کس که خداوند پیمانش را(به ایمان)گرفته باشد،و در دلش ایمان را نوشته باشد و او را با«روح القدس»تأیید نموده باشد،و البتّه دوازده پرچم مشتبه برافراشته مى‌شود.(۲۶)
پیروی از علما وفقهای دین
امام صادق-علیه‌السّلام- فرمود: هر کدام از فقیهان که نگهدارنده دین و نگاهبان جان و مخالف هوای نفس خود و اطاعت‌کننده فرمان مولای خویش باشد، بر مردم است که از او تقلید و تبعیّت کنند.(۲۷)
معرفت امام (عج)
رعایت تمامی مواردی که برشمردیم ، زمانی مؤثر خواهد بود که نسبت به خود حضرت مهدی علیه السلام شناخت پیدا کنیم.
به یقین شناخت امام عصر-علیه السّلام- که کلید همه معارف وحی است، با یادگیری نام ها و القاب و تاریخ ولادت و غیبت او حاصل نمی شود. امام زمان-علیه السّلام- امام زمانه است، امام همه انسانها در همه ابعاد زندگی است.
آن که خود را صادقانه پیرو امام زمان-علیه السّلام- می شمارد، به همان اندازه که ویژگی های ایشان را می شناسد، در همسو کردن زندگی، همسان نمودن خُلق و خو، همرنگ ساختن اعمال و رفتار خویش با امام (عج) وظیفه دارد.
اگر امام زمان-علیه السّلام- را به زهد و بی اعتنایی به دنیا شناختیم(۲۸)، دیگر نمی توانیم با ادّعای پیروی از او حریصانه به دنبال دنیا باشیم و همت خود را در نیکو پوشیدن و خوب خوردن و لذّت بردن خلاصه کنیم.
اگر امام زمان-علیه السّلام- را به اهتمام در دعا و عبادت ها شناختیم(۲۹) ، دیگر نمی توانیم نسبت به دعاها بی تفاوت بمانیم و در نماز و راز و نیاز با خدا سستی و کم توجهی روا داریم.
اگر امام زمان-علیه السّلام- را به عادل بودن و عدالت گستری شناختیم(۳۰) ، دیگر نمی توانیم با ادّعای اقتدای به او بر بندگان خدا ستم کنیم و نسبت به ظلمی که بر دیگر بندگان خدا می شود، بی تفاوت بمانیم و ….
«خوشا به حال آن کس که قائم اهل بیت پیامبر-صلی الله علیه و اله و سلم- را درک کند در حالی که در زمان غیبت و دوران قبل از قیام او به او تأسی جوید»(۳۱)و(۳۲)
منابع:
۱- شیخ کلینى و غیر او از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده‌اند: این دعا را تعلیم زراره فرمود: که در زمان غیبت و امتحان شیعه بخوانند.
۲- سیمای جهان در عصر امام زمان(عج) ،محمد امینی گلستانی ج۱ ص۲۹۵
۳- ظهورنور ، علی سعادت پرور ص۱۰۲به نقل از اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۶۴، روایت ۱۱۵
۴-اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۶۶، روایت ۱۲۷
۵-اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۴۲، روایت ۱۴
۶-وظایف ما در عصر غیبت ، علی اصغر رضوانی ص۷ به نقل از کافی ج ۱ ص ۳۳۵
۷-اثبات‌الهداه، ج ۳، ص ۴۷۴، روایت ۱۵۷
۸- همان، ج ۳، ص ۴۷۵، روایت ۱۶۱
۹- همان ، ج ۳، ص ۴۲۷، روایت ۱۶۸
۱۰-کمال الدّین:۳۰۳/۱ ب ۲۶ ح ۱۴
۱۱-سیمای جهان در عصر امام زمان (عج) ج ۱ص۳۱۹ به نقل از منتخب الأثر:ص ۶۳۲ ف ۱۰ ب ۲ ح ۱۱
۱۲- همان به نقل از بحار الأنوار:۱۲۲/۵۲ ب ۲۲ ح ۴ از احتجاج
۱۳- کمال الدّین:۳۳۵/۲ ب ۳۳ ح ۵
۱۴- آب گوارا ، پزوهشی درباره معرفت ، غیبت ، غربت ، شکر نعمت ، انتظار فرج و دعا در حق امام عصر علیه السلام ص۲۶۰ به نقل از کافی، کتاب الحجّه، باب أنّه من عرف امامه…، ح۳
۱۵-کمال الدّین:۶۴۴/۲ ب ۵۵ ح ۳
۱۶- غیبت طوسى:۲۷۵؛منتخب الأثر:ص ۵۱۱
۱۷- اعلام الورى:ص ۴۰۷؛الزام النّاصب:ص ۶۸؛کشف الغمّه:ص ۳۱۴/۳؛منتخب الأثر:ص ۲۱۹
۱۸-بحار،ج۵۱/۷۲
۱۹- وظایف منتظران ص۲۱ به نقل از کمال الدین، ج۲، ص۳۴۶
۲۰-کمال‌الدین، ج۲، ص۳۴۶؛ بحارالانوار، ج۵۲،ص۱۲۴
خورشید مغرب ،محمدحکیمی ص۲۸۱ به نقل از بحارج۵۱ ص۱۳۱-۲۱
۲۲-بحار الأنوار:۱۴۶/۵۲ ب ۲۲ ح ۶۹
۲۳- بشاره الإسلام:۱۳۱؛الزام النّاصب: ص ۱۸۳؛یوم الخلاص:ص ۱۹۹
۲۴- غیبت نعمانى:ص ۱۵۲
۲۵- بحار ج۵۲ ص۱۴۴
۲۶- سیمای جهان در عصر امام زمان (عج) ص بحار الأنوار:۲۸۱/۵۲ باب ۲۶ ح ۹ از کمال الدّین و غیبت طوسى و غیبت نعمانى
۲۷-کمال‌الدین، شیخ صدوق، ص۳۷۱
۲۸- «لباس قائم ما-علیه السّلام- چیزی نیست جز پوشاکی خشن و غذای او چیزی نیست طعامی خشک». غیبت نعمانی، منتخب الاثر، ص۳۰۷
۲۹- کثرت دعاهای وارده از امام زمان-علیه السّلام- و نمازهای طولانیِ مخصوص آن حضرت که در کتب روایی نقل شده- بهترین نشانه این ویژگی است.
۳۰- امام باقرعلیه السّلام:
«امام زمان-علیه السّلام- در بین آفریدگان خدا به عدالت رفتار می کند، چه نیکوکار باشند و چه بدکار». منتخب الاثر، ص۳۱۰
۳۱- پیامبرصلی الله علیه و اله و سلم، بحارالانوار، ج۵۱، ص۷۲
۳۲- وظایف منتظران، واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران ،صص۵-۲