تحولات عصر جمهوری اسلامی ودوره ی تثبیت نظام(۱۳۶۲-۱۳۶۸)

این دوره که از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۸ را در بر می گیرد با افول تدریجی فعالیت گروهکها در داخل و نیز تغییر ورق جنگ پس از تجاوز رژیم بعث عراق به مرزهای کشورمان بود.این دوران با ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای و نخست وزیری مهندس میرحسین موسوی مقارن بود.در این دوره،مسایل داخلی تا حد زیادی تحت الشعاع جنگ واقع شده بود:

از یک سو،اختلاف جناحهای داخلی در مقابل تجاوز دشمن خارجی رنگ می باخت،و از سوی دیگر دولت و مردم با همه ی توان در خدمت پیشبرد جبهه ها و مسایل مربوط به آن قرار داشتند.انقلاب فرهنگی نیز- که از سال ۵۹ دانشگاهها را برای بازنگری در دروس و ممانعت از فعالیت گروهکهای معارض به تعطیلی کشانده بود- برای همکاری دانشجویان با نهادهای انقلابی و حضور آنها در میدان های نبرد،عاملی مهم به شمار می آید.با تشکیل بسیج به فرمان امام خمینی (رحمه الله علیه) در سال ۵۸،بسیاری از مردم برای یاری دادن رزمندگان اسلام به جبهه ها گسیل شدند.
در اوایل سال ۱۳۶۷ و در آستانه ی انتخابات دوره ی سوم مجلس شورای اسلامی،مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز جدا شد و توانست در آن انتخابات،بیشتر کرسی های آن دوره را به خود اختصاص دهد.امام خمینی (رحمه الله علیه) تشکل جدید را نه تنها موجب اختلاف ندانست،بلکه سبب شفاف شدن مواضع و دیدگاهها تلقی کرد.در آن زمان،مواضع سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی – که پس از انقلاب از اتحاد هفت گروه پدید آمده بود- و دفتر تحکیم وحدت (اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان دانشگاههای سراسر کشور) با مواضع مجمع روحانیون مبارز بسیار نزدیک بود.(۱)

دوره ی بازسازی اقتصادی (۱۳۶۸-۱۳۷۶)ایران در سال ۱۳۶۸ شاهد رحلت جانگداز بنیانگذار جمهوری اسلامی،انتخاب آیت الله خامنه ای برای تصدی مقام رهبری از جانب مجلس خبرگان و نیز ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی بود. از سویی بر اساس تجدید نظر صورت گرفته در قانون اساسی،تفکیک مرجعیت از رهبری و حذف سمت نخست وزیری نیز تصویب شد.از آنجا که دولت جدید به بازسازی دوران پس از جنگ می اندیشید،برنامه های داخلی خود را بر (سیاست تعدیل) (۲) (در مقابل سیاست تثبیت)،توسعه ی صادرات (در مقابل جایگزینی واردات)،خصوصی سازی و جذب سرمایه های خرجی بنیان نهاد و سیاست خارجی اش را بر تنش زدایی استوار ساخت.اتخاذ این سیاست ها ساختار اقتصادی کشور را تا حد زیادی تغییر داد و بر حوزه های فرهنگی و اجتماعی نیز تأثیر مستقیم نهاد.(۳) نخبگانی که سیاست اقتصادی دولت جدید را سازماندهی و اجرا می کردند،در سال ۱۳۷۴ و در آستانه ی انتخابات دوره ی پنجم مجلس شورای اسلامی،با عنوان (کارگزاران سازندگی ایران) به طور رسمی اعلام موجودیت کردند،هرچند پیشینه ی تشکل آنان به سال ۱۳۶۸ و آغاز فعالیت های دولت جدید باز می گشت.برخی معتقدند ویژگی اصلی مواضع اقتصادی گروه کارگزاران،رشد وتوسعه اقتصادی شتابان بود که در محورهای زیر دسته بندی می شود:
۱. خصوصی سازی واحدهای اقتصادی؛
۲. تغییر ساختارهای اقتصادی بر اساس اقتصاد رقابتی؛
۳. استفاده از تکنولوژی پیشرفته و اهمیت دادن به توسعه ی همه جانبه؛(۴)
۴. استفاده از منابع خارجی و استقراض؛(۵)
مجمع روحانیون مبارز در سال ۱۳۷۰ بعد از انتخابات چهارمین دوره ی مجلس شورای اسلامی،و عدم موفقیت در جلب آرای عمومی فعالیت خود را در عمل برای پنج سال متوقف کرد.به همین جهت به دلیل بی تحرکی گروههای فعال در عرصه سیاسی رقابت جناحهای سیاسی تا دوم خرداد ۱۳۷۶ تا حدی سیری نزولی داشت.

پی نوشت ها:

۱. حجت مرتجی،جناح های سیاسی در دولت امروز،ص۱۶-۲۳؛نیز:سعید برزین،جناح بندی سیاسی در ایران و وزارت کشور،شناسنامه تشکل ها و احزاب سیاسی جمهوری اسلامی ایران.
۲. Adjustment Policy
۳. برای آگاهی بیشتر در زمینه تغییر نظام اجتماعی و ارزش های جامعه در این دوره،ر،ک:فرامرز رفیع پور،توسعه و تضاد.
۴. که البته تجربه ی عمل کرد آنان حکایت از در پیش گرفتن سیست(توسعه نامتوازن) به جای (توسعه همه جانبه) می نماید.
۵. حجت مرتجی،جناحهای سیاسی در ایران امروز،ص۱۹۱-۱۹۶