روانشناسی رفتارهای عجیب در سن نوجوانی/ علل عصیان نوجوانی
یک روان شناس بالینی در باره حس مالکیت در نوجوانان گفت: حس مالکیت بخشی از هویت یابی و جزء مهمی از ویژگی های درونی یک نوجوان است.
به گزارش خبرگزاری افسران، در تمام کتاب‌های دینی از جمله کتاب آسمانی‌مان قرآن آمده است که انسان موجودی کمال‌گرا است و دوست دارد همه خوبی‌های دنیا برای او باشد. اما برداشت همه از خوبی یکسان نیست. سلیقه‌ها و انتخاب‌های افراد متفاوت است. اما حس مشترکی در میان تمام انسان ها در قشرها، شخصیت‌ها، زبان‌ها، ملیت‌ها و جنسیت‌های مختلف وجود دارد آن هم میل به داشتن حس استقلال و مالک بودن بر چیزی است. تلاش برای مالک بودن بر چیزی در تمام سنین وجود دارد اما در بعضی سنین شدت می‌یابد و جنسش تغییر می‌کند. نوجوانی یکی از مواقعی است که این حس تشدید می‌شود.
آزاده سهرابی کارشناس و روان شناس بالینی درباره حس مالکیت در وجود انسان گفت: اولین باری که یک انسان در طول زندگی خود حس مالکیت و داشتن چیزی را تجربه می‌کند و با صراحت می‌گوید این مال من است و آن را به کسی نمی‌دهم در سن چهار و پنج سالگی اتفاق می‌افتد. در این سن کودک تمایل ندارد تا وسایلی که برای خودش هست را به دوست، خواهر یا برادر، هم سال و هم بازی خود بدهد و یا آن را به اشتراک بگذارد. این اولین باری است که هر انسانی حس استقلال را تجربه می‌کند.
وی درباره اهمیت حس مالکیت تأکید کرد: حس مالکیت نه تنها بد نیست بلکه یک ویژگی رشدی بسیار مهم است. اگر کودکی تمایل به دادن وسایل خود به کسی ندارد یعنی آن کودک در حال تجربه کردن یک فرآیند رشدی سالم است. اما بعد از تجربه این حس در کودک، والدین باید بدانند که با کودک خود چگونه رفتار کنند. والدین باید به کودک آموزش دهند که چگونه فرزندشان وسیله‌ای که برای خودش هست را با دوست و هم‌بازی خود به اشتراک بگذارد و یا آن را ببخشد. در واقع اگر یک کودک حس مالکیت را تجربه نکند نمی‌تواند چیزی را ببخشد. هر انسانی تا چیزی نداشته باشد نمی تواند آن را به کسی قرض دهد و یا اهدا کند. اگر مادر و پدر نتوانند به درستی بخشیدن را به خردسال خود آموزش دهند آن بچه خسیس بار می‌آید.
این روان شناس درباره حس مالکیت در نسل زد بیان کرد: این حس در نوجوانان به شکل دیگری بروز پیدا می‌کند. حس مالکیت یک بخشی از هویت‌یابی و جزء مهمی از ویژگی‌های درونی یک نوجوان است. برخی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که اشتیاق به داشتن استقلال فقط مختص نوجوانان امروزی یعنی نسل زد است. اما باید بگویم که حس مالکیت و اشتیاق برای به دست آوردن یک استقلال یا تجربه حس مالکیت، در سن نوجوانی تمام نسل‌ها وجود داشته است. زیرا این خصلت نوجوان است. نوجوانان امروزی در اکثر موارد برای دستیابی به حس استقلال، تمایل به انتخاب نوع پوشش و مالکیت بر بدنشان را دارند. به عنوان مثال یک دختر نوجوان امروزی علاقه دارد به گوش خود ۱۰ گوشواره آویزان کند برای همین تن به ۱۰ سوراخ بر روی گوشش می دهد. یک پسر نوجوان بسیار تمایل دارد از تتو و خالکوبی های رنگی با مفاهیم خاص استفاده کند هرچند ممکن است از مفهوم آن اطلاعی نداشته باشد اما به خاطر زیبایی این کار را انجام دهد. یا استفاده از لباس‌هایی با طرح‌ها و عکس‌های عجیب و متفاوت از دیگر مسائلی است که نوجوانان نسل زد به آن علاقه نشان می‌دهند.
علت این انتخابات عجیب و غریب چیست؟
سهرابی درباره علت انتخاب‌های عجیب و غریب در این نسل توضیح داد: نوجوانی آغاز تشکیل هویت هر فرد است. یکی از اتفاقاتی که در درون نوجوان یعنی (در سن ۱۲-۱۳ سالگی )اتفاق می‌افتد تفکر انتزاعی است. تفکر انتزاعی جزئی از سازه‌های شناختی در انسان است که در این سن شکل می‌گیرد. در این حالت نوجوان می‌تواند به چیزی فکر کند که تاحالا آن را تجربه نکرده است. اما نمی‌تواند راجع به درست و یا غلط بودن فکر خود فکر کند. در طی این فرایند ذهن رشد می‌کند. هدف و هویت، پیامد همین تفکر است. البته برخی از محققان معتقدند که نسل زدی‌ها زودتر از نسل پدر و پدربزرگ‌هایشان به تفکر انتزاعی می‌رسند.
این کارشناس درباره چرایی وجود عصیان در نوجوانان بیان کرد: نوجوانان در این سن دوست دارند مستقل باشند و برای تجربه این حس به نزدیک‌ترین داشته‌های خود یعنی بدن، پوشش، تفریحات، ورزش، رشته تحصیلی، غذا و… خود متوصل می‌شوند. یک ویژگی که در فرزندان این سن وجود دارد احساس منحصر به فرد بودن است و برای پاسخگویی به این نیاز به سراغ مدل موها، لباس‌ها، سبک‌های موسیقی و زیورآلات خاصی مانند پرسینگ می‌روند اما عموماً با مخالفت‌های جامعه، اطرافیان و خانواده‌اش مواجه می‌شود. اما چون خود را مالک پوشش و بدن خود می‌داند به صراحت می‌گوید به کسی ربطی ندارد بدن خودم است و هرکاری که دلم بخواهد با آن انجام می‌دهم.
آیا حس مالکیت در این نسل بیشتر از نسل های دیگر است؟
وی در این خصوص اظهار کرد: این طرز فکر اشتباه است. تمایل به حس مالکیت در این نسل بیشتر از نسل‌های دیگر نیست. نوجوانی اولین مرحله دیدن شدن در اجتماع است. در این نقطه از رشد نوجوان برای دیده شدن و منفک کردن خود از باقی و ابراز تفاوت از نسل‌های قبل به ابزاری دسترسی پیدا می‌کند که محیط در اختیارش قرار می‌دهد. این نسل اهل فضای مجازی و اینترنت است و این فضا احتمال به دست آوردن هرچیزی را به طور قابل توجهی قابل دسترس‌تر می‌کند. فضای مجازی تأثیر بسیاری بر نوجوانان دارد و این فضا باعث شده تا خواسته‌ها و تمایلات نوجوانان امروز بیش از نسل‌های قبل از خود به چشم آید.
ابزار بروز احساسات در نوجوانان
سهرابی در این خصوص بیان کرد: ابزار ابراز احساسات در این نسل شاید جسورانه تر از نسل های قبل باشد. زیرا فضای مجازی به نوجوان اجازه می‌دهد از همه دنیا متأثر باشد. فضای مجازی تأثیر بسیاری بر نوجوانان دارد و این فضا باعث شده تا خواسته ها و تمایلات نوجوانان بیشتر در معرض دید قرار گیرد. یعنی به اشتراک گذاشتن تفاوت‌ها و امکان دیده شدنشان خارج از فضای واقعی باعث ضریب دادن به آن می‌شود.
وی در ادامه تأکید کرد: در نهایت موضوع مهم این است که همه چه سیاستگذاران، چه والدین باید بدانند که موضوع “حس مالکیت” تجربه منحصر به فردی برای کودک و نوجوان است و در مسیر هویت یابی آن‌ها نقش ایفا می‌کند . نمی‌توان و نباید این حس را از فرایند رشدی حذف کرد اما می‌توان بر ابزار ابراز آن یا بروز آن نظارت داشت و مهمتر از همه اینکه باید بدانیم واقعا برخی زیاده روی‌ها در دوره نوجوانی و اغراق ها در ابرازهایشان به مرور تعدیل می‌شود. صبوری در برابر این نسل و فهم اصل نیاز آن‌ها و کمک به آن‌ها برای اینکه احساس درک شدن را به آن‌ها بدهیم ضروری است. یادمان باشد که اگر پیش از رسیدن به دوره نوجوانی والدین برای نوجوان به عنوان یک مرجع مورد پذیرش قرار گرفته باشند در دوره نوجوانی آن والدین دردسر کمتری را برای هم‌نشینی و همراهی نوجوانشان خواهند داشت