زنان به عنوان نیمی از جمعیت نقش بسیار مهمی در تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع دارند. این امر بویژه در سال ۱۴۰۱ مورد توجه دولت سیزدهم قرار گرفت و آمار حضور زنان در مشاغل و جایگاه‌های مختلف موید این نکته است.
به گزارش خبرگزاری افسران، دورنمای هر جامعه‌ای بر پاشنه آشیل «توسعه» استوار است. توسعه موفق مرهون مجموعه‌ی پیش‌شرط‌ها، الزامات و بایدهای تنیده در مفهوم پایداری است. یکی از پیش شرط‌ها و بایدهای توسعه توجه به نقش زنان به عنوان یکی از بازیگران توسعه است.
در بسیاری از مطالعات به نقش زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی توجه شده و حتی برخی از نظریه‌پردازان توسعه مانند «آمارتیا سن» نویسنده کتاب «توسعه یعنی آزادی» بر این باور هستند که هرگاه زنان به فرصت‌هایی که همواره از آن مردان بوده، دست یافته‌اند، توفیقشان در استفاده از آن کمتر از مردان که قرن‌ها ادعای انحصار آن را داشته‌اند، نبوده است.
نظر به این نکته و اهمیت نقش زنان در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سبب شد، پژوهشگر ما در گزارش حاضر به این مهم توجه کرده و مهمترین دستاوردهای زنان را در سال ۱۴۰۱ مورد بررسی و کنکاش بیشتر قرار دهد.
آنچه در پی می‌آید بخشی از اقدامات انجام شده توسط زنان ایرانی در سال جاری است:
ارتقای ساختار مشاوران بانوان در دستگاه‌های اجرایی و استان‌ها
یکی از اقدامات دولت سیزدهم در راستای نشان دادن اهمیت مساله زنان و خانواده، ارتقای ساختار مشاوران بانوان در دستگاه‌های اجرایی و استان‌ها بوده، زیرا با بهبود وضعیت این بانوان در راستای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در ادارات و دستگاه‌های اجرایی، موفقیت‌های بیشتری از سوی جامعه بانوان مشاهده شد. در واقع پایگاه تشکیلاتی مشاوران زنان و خانواده در دستگاه‌های اجرایی به عنوان یکی از مصوبات ستاد ملی زن و خانواده به تصویب رسید تا از این پس مشاوران هم ردیف مدیرکل یا معاونان در دستگاه‌ها ارتقاء جایگاه داشته باشند.
بر این اساس ستاد ملی زن و خانواده در جلسه ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ با حضور رییس جمهوری مصوبه‌ای مربوط به ساختار معاونت و ساختار مشاوران مرتبط با معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری داشت چون این مشاوران در وزارتخانه‌ها و سازمان‌های گوناگون استقرار دارند، به همین منظور ارتباط معاونت با این مشاوران و جایگاهی که در وزارتخانه ها و سازمان ها مورد بررسی قرار گرفت.
حضور زنان در عرصه قدرت و تصمیم‌گیری
یکی از اقدامات موثر دولت سیزدهم در سال گذشته توجه به جایگاه مدیریتی زنان بود که برای ارتقای این وضعیت تلاش‌های زیادی صورت گرفته به نحوی که اکنون ۲۵.۲ درصد از مدیریت‌های دولتی در سطوح عالی، میانی و مدیریت اجرایی در عرصه قدرت و تصمیم‌گیری در اختیار بانوان است.
فعالیت یک هزار و ۱۲۱ زن قاضی در کشور، رشد ۲۲۷ درصدی زنان داوطلب نمایندگی مجلس در دوره یازدهم، کسب ۱۱۱ کرسی مجلس شورای اسلامی توسط زنان در ۱۱ دوره، ارتقای میزان مشارکت زنان در مجلس به ۵.۵۹ درصد و حضور ۱۶.۵ برابری زنان نماینده مجلس شورای اسلامی از دور اول از دستاوردهای زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۴۰۰ است که همه اینها نشان از توجه به حوزه زنان و خانواده دارد.
افزایش سهم باسوادی زنان
در سال ۵۵ جمعیت باسواد ۴۸.۸ درصد جمعیت ایران بود یعنی تقریبا ۴۸ درصد مردم باسواد بودند. این عدد الان ۹۷ درصد برای گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال است. به گفته «علیرضا عبدی» معاون وزیر و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی فاصله رشد و فاصله باسوادی مردان و زنان در سال ۵۵ به میزان ۲۳.۴ دهم بود و امروز این فاصله به ۶ درصد رسیده و حدود ۱۷.۵ درصد کاهش یافته است. فاصله سواد شهری و روستایی نیز از ۳۴.۵ به ۱۱ درصد رسیده است.
همچنین قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تنها ۳۸ هزار نفر دانشجوی زن در دانشگاه ها تحصیل می کردند که نسبت به جمعیت دانشجویان کشور حدود ۲۷ درصد را شامل می شد. بعد از انقلاب اسلامی در کشور در زمینه های مختلف پیشرفت هایی زیادی حاصل شد که زنان نیز توانستند نقش آفرینی کنند که حضور در مراکز علمی از آن جمله است. به طوریکه بر اساس اعلام سازمان سنجش ۶۱ درصد داوطلبان آزمون سراسری در سال جاری زن و ۳۹ درصدشان مرد هستند. در سال گذشته هم تعداد زنان بیش از مردان بود.
بر اساس اعلام سازمان سنجش در سال ۱۴۰۰، تعداد زنان داوطلب کنکور، ۵۹.۵۵ درصد و سهم مردان ۴۰.۴۵ درصد بود. در سال ۱۳۹۹هم وضعیت به همین شکل بود و دانشجویان زن، ۵۳ درصد قبولی‌ها را به خود اختصاص دادند.
۳۰ هزار زن در حوزه نشر فعالیت می‌کنند
نویسنده‌های زن ایرانی در دهه‌های اخیر نقش قابل‌توجهی در ادبیات و خصوصا ادبیات داستانی داشته‌اند. تاریخ ایران پر از بانوان سخت‌کوش و شجاعی است که باوجود بسیاری از مشکلات توانسته‌اند به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند. در این میان بسیاری از آثار نویسنده های معروف زن ایرانی به درخشش جهانی رسیده‌اند و جوایز و افتخارات زیادی را نیز از آن خود کرده‌اند.
«محمدمهدی اسماعیلی»وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در یادداشتی در این زمینه اظهار داشته سال ۱۳۵۸ فقط از ۱۱ بانو کتاب منتشر شده بود که این آمار پس از انقلاب و تاکنون به نزدیک به ۳۰ هزار بانوی فعال در این حوزه رسیده است.
همچنین طبق گزارش‌های رسانه‌ای، اکنون ۶۰ درصد کرسی‌های دانشگاههای کشور به استادان زن تعلق دارد و ۳۵ درصد هیات علمی کشور را زنان به خود اختصاص داده‌اند. همچنین۴ هزار زن نویسنده داریم که در عرصه نگارش مباحث مقاومتی کتاب دارند.
تصدی ۴۰ درصد پست‌های محیط زیست برای زنان
در سطح قوانین بالادستی، کمیسیون وضعیت زنان در ۲۵ مارس ۲۰۲۲ نتیجه‌گیری‌هایی را در مورد «دستیابی به برابری جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران در چارچوب سیاست‌ها و برنامه‌های کاهش خطرات تغییر اقلیم، محیط‌زیست و بلایا» به تصویب رساند که در دستور کار کشورها قرار گرفت. همچنین از دید فائو که بنیانگذار روز جهانی کوهستان است زنان نقش کلیدی در حفاظت از محیط زیست، کوهستان و توسعه اجتماعی و اقتصادی دارند. آنها بیشتر مدیران اصلی منابع کوهستانی، نگهبانان تنوع زیستی، حافظان دانش سنتی و متولیان فرهنگ محلی هستند.
در ایران نیز از پس از پیروزی انقلاب اسلامی زنان در حوزه محیط زیست، اقلیم و بحران‌ها با پیشرفت‌های چشمگیر توانسته‌اند در این حوزه چهار دوره تصدی ریاست سازمان محیط زیست را از آن خود کنند. اکنون نیز تصدی ۴۰ درصد پست‌های معاونان سازمان حفاظت محیط زیست به بانوان توانمند و استعداد بالای مدیریتی اختصاص دارد.
۴ هزار زن کارآفرین در کشور فعالیت می‌کنند
زنان کارآفرین در عرصه‌های اقتصادی به دنبال جذب و تامین بازاری برای فروش محصولات خود هستند که در این دوره دولت سیزدهم به این مهم توجه کرده و اکنون با همکاری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری این موضوع به نتایج خوبی رسیده است.
در این باره، اگرچه مشارکت اقتصادی بانوان به حدود ۱۳ درصد وضعیت کسب و کار کشور رسیده و با وجود اینکه نیمی از جامعه ایران زنان هستند، اما فعالیت زنان کارآفرین از نوع خود بسیار چشمگیر و ستودنی است تا با دسترنج فعالیت کاری خود بتوانند در این شرایط اقتصادی بهبود وضعیت خود را شاهد باشند.
«خدیجه کریمی» مدیر کل امور بین‌الملل معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده در رابطه با وضعیت کارآفرینی زنان اظهار داشت که زنان بیش از ۳۲ درصد از اعضای شرکت‌های فعال در اقتصاد و بازار کشور را تشکیل می‌دهند؛ اکنون با تاسیس ۲۵۰ شرکت دانش‌بنیان توسط زنان، فعالیت ۷۳۵ زن به عنوان مدیرعامل شرکت‌های دانش بنیان و ۲ هزار و ۳۹۰ زن به عنوان عضو هیات مدیره در این گروه شرکت‌ها را شاهد هستیم.
یکی دیگر از موضوعات امیدوارکننده برای بانوان کارآفرین اختصاص ۴۲ درصد طرح‌های اشتغال بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به بانوان کارآفرین است که طبق آمارهای موجود از مجموع ۲۰۳ هزار طرح اشتغال‌زایی اجتماع‌محور ایجاد شده در مناطق محروم و روستایی سراسر کشور ۴۲ درصد معادل بیش از ۸۵ هزار طرح به بانوان کارآفرین اختصاص پیدا کرده است.
همراهی با بیانیه زنان سینما در خصوص منع خشونت، باج گیری و آزارجنسی در محیط کار
یکی دیگر از اتفاقاتی که در سال ۱۴۰۱ رخ داد انتشار بیانیه‌ای با امضای بیش از ۳۰۰ نفر از بانوان دست‌اندرکار سینمای ایران بود که در این بیانیه بر آزارگری و اعمال قدرت بر زنان در محیط سینما تاکید کرده و هنرمندان در این بیانیه نوشته بودند که «هرگونه خشونت، آزار و باج‌گیری جنسی در محیط کار» از نظر این زنان دست‌اندرکار سینما، محکوم است و این زنان برای توقف آن خواستار «عواقب قانونی جدی برای متخلفان» شدند که در این باره معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده اشاره داشت که بر خود لازم می‌داند که گوش شنوای مطالبات زنان هنرمند در عرصه سینمای ایران باشد و با دعوت از آنها با همکاری نهادهای مسئول و متولی برای طراحی ساز و کار لازم صیانت از شان و منزلت زنان، در این حوزه یاری رساند.
درخشش زنان ایرانی در ناسا
از زمان تاسیس سازمان ملی هوانوردی و فضا آمریکا «ناسا» زنان نقش بسیار مهمی در این سازمان فضایی ایفا کرده و رهبری کارهای مهمی را بر عهده داشته‌اند که می توان به انجام محاسبات تا اعزام فضانوردان به ماه و دیگر ماموریت‌ها اشاره کرد و به طور کلی می‌توان گفت زنان نقش مهمی در پیشبرد اکتشافات فضایی ایفا کرده‌اند.
از نخستین زنان در این عرصه می‌توان به «کیتی اوبرین جوینر، نانسی رومن، سالی راید، آنالی فیشر، کریستا مک اولیف، کاترین سولیوان، آیلین کالینز، کالپاناچاولا، پگی ویتسون، جسیکا میر و کریسینا کوک» اشاره کرد. بتازگی نیز ناسا فهرستی از ۹ زن را ارائه داده است که به احتمال زیاد فضا نورد ماموریت ماه از میان آنها انتخاب خواهد شد که نام «یاسمین مقبلی» فضانورد ایرانی نیز در میان آنها مشاهده می‌شود.
از حضور در استودیوم تا شرکت در جام ملت‌های آسیا
بعد از دیدار ایران با کامبوج که در رده ملی برگزار شد، بازی استقلال و مس کرمان از سری رقابت‌های لیگ برتر ایران دومین دیدار رسمی بود که زنان ایرانی پس از مدت‌ها با خریدن بلیت راهی ورزشگاه شدند. علاوه بر این بر اساس آمارها بیش از ۱۶ هزار باشگاه ورزشی زنان در کشور فعال است که این نشان از رشد خوب ورزش در میان بانوان ایرانی است.
همچنین سه هزار و ۳۰۲ مدال در رویدادهای اخیر جهانی توسط ورزشکاران زن،فعالیت ۷۰ زن به عنوان رییس هیات ورزشی در سطح استان‌ها، ۵۱ زن رییس و نایب رییس فدراسیون‌های ورزشی، فعالیت ۸۸ هزار و ۳۶۶ نفر داور زن در مسابقات ملی و بین‌المللی حضور زنان ایرانی در ۹۷ کرسی بین‌المللی در فدراسیون‌های ورزشی جهان از دیگر دستاوردهای حوزه زنان در بخش ورزش است.
همچنین گفتنی است که زنان ایرانی در سال ۱۴۰۱ به موفقیت‌های قابل توجهی رسیدند. برای مثال زنان ایرانی توانستند به جام ملت‌های آسیا راه یابند. همچنین تیم ملی والیبال زنان ایران نیز بعد از ۴۸ سال در بازی‌های ۲۰۲۲ شرکت کرد.