اولین صوفی در میان مسلمانان چه کسی بود؟

ابو هاشم کوفی، شخصیتی پیچیده در اواخر خلافت بنی‌امیه، اولین کسی است که به عنوان صوفی شناخته شده است. با وجود ظاهر جبری، عقاید باطنی او، او را به عنوان پیشگامی در این مکتب معنوی معرفی می‌کند، هرچند پیش از او بزرگانِ زاهد و ورعمند وجود داشتند.

راز پیدایش صوفی‌گری در دل تاریخ اسلام، با نام ابو هاشم کوفی، گره می‌خورد. این چهره، اولین صوفی شناخته شده، چه نقشی در شکل‌گیری این مکتب معنوی داشت؟ در ادامه به پرسش و پاسخ در این زمینه پرداخته می شود.

پرسش:

اولین صوفی در میان مسلمانان کیست؟

پاسخ:

اولین کسی که این نام بر او اطلاق شد “ابو هاشم کوفی” است و قبل از او، کسی به این نام خوانده نشده است.

گویند: در اواخر خلافت بنی امیه، شخصی به نام “عثمان بن شریک کوفی” که به “ابو هاشم کوفی” مشهور بود، پیدا شد و مانند رهبانان جامه های پشمینه درشت پوشید. او شیخ شام محسوب می شد، او بسان نصارا به حلول و اتحاد قائل بود. او در ظاهر جبری و در باطن ملحد و دهری بود و مرادش از وضع این مذهب آن بود که دین اسلام را برهم زند.

جامی می گوید: ابو هاشم با “سفیان ثوری” معاصر بود و سفیان درباره او می گوید: “لولا ابوهاشم الصوفی ما عرفتُ دقائق الریا” اگر ابو هاشم صوفی نبود، من دقائق ریا را نمی شناختم. و پیش از وی بزرگانی بوده اند در زهد و ورع و… لیکن پیش از وی کسی را به این نام نخوانده بودند.

به گفته “کیوان قزوینی” معروف به “منصور علیشاه” که خود مدت ها از جمله مشایخ فرقه گنابادی بود: “اول کسی که زیر بار این ننگ و بدعت رفت…. ابو هاشم کوفی بود که رنج ها به خود راه داد تا عراده صوفی راه افتاد”

امام صادق (علیه السلام) درباره او فرمود: “انه فاسد العقیده جداً وهو الذی ابتدع مذهباً یقال له التصوف وجعله مقر عقیدته الخبیثه”.
ابو هاشم جداً فاسد العقیده است او به بدعت، مذهبی اختراع کرد که به آن تصوف گفته می شود و آن را قرارگاهی برای عقیده ناپاک خود ساخت.
از این رو استفاده می شود که ابو هاشم کوفی، پیرو مذهب اهل سنت و مخالف ائمه(ع) اهل بیت بوده است.