قرآن درمانی چیست و به چه معناست؟

احادیث مختلفی در رابطه با استفاده و بهره گیری از قرآن برای کسب یا حفظ سلامت جسمانی و روانی، و یا درمان بیماری ها و آسیب های جسمی و روحی وجود دارد که برخی قرآن پژوهان، آنها را در عناوینی مانند «خواصّ القرآن» و «فضائل القرآن» جای داده اند. این روایات را می توان در چند دسته تقسیم کرد:

یک. روایاتی که قرآن را به صورت مطلق، موجب شفای دردها و بیماری ها معرّفی کرده اند. این روایات، با آیاتی که قرآن را شفا و هدایت می دانند، اعتبار پیدا می کنند.

دو. روایاتی که بدون نام بردن از سوره یا آیه ای خاص، قرائت قرآن را موجب شفای برخی دردهای جسمی مانند بلغم، می دانند.

سه. شمار فراوانی از روایات که به صورت خاص و مشخّص، خواصّ برخی سوره ها یا آیات را بیان کرده اند، مانند درمان همه بیماری ها بجز مرگ با سوره حمد.

در باره روایات دسته سوم، برخی دانشیان قرآن و حدیث، تذکّر داده اند که:

۱. خواصّ درمانی سوره ها و آیات، از باب علّیت تامّه (تمام علّت) نیست؛ بلکه تأثیر قرائت قرآن در صورتی است که همراه فهم، اندیشه، عمل و اخلاص باشد.

۲. برخی معتقدند که قرآن مانند دارو، بدون ایمان و اخلاص هم تأثیرگذار است و این موضوع را با تحقیق و آزمایش ثابت کرده اند که صوت و آیات قرآن، تأثیر مستقیم بر فیزیولوژی بدن و اعصاب دارد که به بهبود و شفای بیماران می انجامد و گوش که مرکز تنظیم کلّ بدن است، در شنیدن آیات و ارسال آن به سراسر بدن، نقشی کلیدی دارد.

۳. برخی از این روایات، از سوی جاعلان حدیث، ساخته شده اند و البتّه برخی از آنها نیز از حیث سند، معتبرند.

۴. برخی از خواصّ مذکور در روایات، شأن و منزلت قرآن را که با هدف هدایت و تربیت انسان ها نازل شده است، تنزّل می دهند.

۵. از برخی احادیث و نیز سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) استفاده می شود که جواز درمان دردهای جسمانی با قرآن، به مفهوم نفی علل و اسباب مادّی و عدم استفاده از پزشک و دارو نیست.

۶. روان شناسان با تحقیق در صوت و آوای قرآن، دریافته اند که مداومت بر قرائت قرآن، نقش مؤثّری در رویارویی با اضطراب و افسردگی و کاستن آنها دارد.

در مجموع می توان گفت: رسالت اصلی قرآن، درمان بیماری های روحی و رذایل اعتقادی، اخلاقی و رفتاری است. با این وجود، روایات پُرشماری در باره درمان بیماری های جسمی با قرآن به دست ما رسیده که اگر چه سند و محتوای دسته ای از آنها خدشه پذیر است، امّا اصل موضوع به دلیل روایات فراوان و نیز تجربه علمی، مسلّم و محرز است. ناگفته نماند به اعتقاد عدّه ای، میزان تأثیرگذاری قرآن در درمان، متناسب با مراتب ایمان، اخلاص و یقین تلاوت کننده قرآن است و از این رو، کسانی که در مراتب برتر قرار دارند، بیشتر نتیجه می گیرند.

لازم به ذکر است که اشاره به نمونه هایی از نتایج پژوهش های علمی در موضوع قرآن درمانی، به مفهوم صحّه نهادن بر این پژوهش ها و تفسیرناپذیری آنها نیست؛ بلکه تنها به معنای تأیید اجمالی این روایات با نتایج آنهاست.