اشتغال زنان و تفکیک جنسیتی نقش‌ها در جامعه
یکی از نقش‌هایی که دین مبین اسلام برای زنان در جامعه مجاز شمرده است، فعالیت اقتصادی و برخورداری از شغل درآمدزا در جامعه است، نقشی که برای آنها همچون مردان وظیفه شناخته نمی‌شود. البته عهده دار شدن این نقش برای زنان جنبه ی وظیفه و فریضه ندارد و واجب بودن این امر برای مردان متصور گردیده و تلاش مرد برای تامین هزینه های خانواده در روایات همچون جهاد فی سبیل الله تلقی شده است و سستی در این امر به شدت مذموم است.
با عنایت به آیات مبارکه قرآن و احادیث و روایات بسیار فراوان و متعدد که بر جواز اشتغال برای زنان دلالت دارند و نیز گزارش های تاریخی از سیره زنان اهل بیت (ع) و زنان صحابه که به اشتغال و کسب درآمد می پرداختند و پیامبر اکرم (ص) نیز مخالفتی با آن نداشتند و نیز نظرات بزرگان و اندیشمندان دینی و کارشناسان این عرصه مبین این حقیقت است که اشتغال زنان امری صرفا مجاز و منوط به تمایل زن البته با اجازه و صلاحدید همسرش می باشد. (قانون مدنی: ماده ۱۱۱۷)
جواز اشتغال زنان مانند امر تحصیل و علم آموزی آنان به معنای بی قید بودن آن و جایز شمردن ورود زنان به هر نوع شغل و فعالیتی در جامعه نبوده و دارای ملاحظاتی می باشد که به نظر می رسد بررسی و تحلیل آنها در تبیین دقیقتر الگوی نقش اجتماعی زنان کمک شایانی خواهد کرد.
یکی از مهمترین ملاحظاتی که در باب اشتغال زنان وجود دارد مقوله نقش های زنانه و نقش های مردانه در جامعه است. نقش های زنانه و مردانه با توجه به موارد زیر تعیین می گردند:
- در دیدگاه اسلامی با نظر به محدودیت هایی که برای ورود مردان به بعضی عرصه ها وجود دارد، یکسری نقش ها وجود دارند که حضور زنان در آنها هم به لحاظ عرفی و شرعی پذیرفتنی تر است و هم بازدهی زنان در آن عرصه های بیشتر است. نقش هایی که هم موضوع زنانه داشته و هم برای زنان صورت می گیرد که نیازمند فاعلی زنانه نیز هستند. مشاغلی از قبیل پزشک زنان، آرایشگری زنان، آموزش زنان، خدمات به زنان و …
- شرایط و استعدادهای ویژه زنان که به صورت ذاتی با مردان تفاوت های اساسی دارند آنان را مهیای پذیرش نقش هایی خاص نموده که ترجیح و تاکید دین اسلام را نیز به همراه دارند. مانند مشاغلی چون معلمی، مربیگری، مشاوره، مددکاری، بافندگی، نقش هنری و… که در روایات نیز اینگونه تقسیم کار و تفکیک جنسیتی نقش ها به چشم می خورد. طائب: عدم تحول محیط در برابر «زن اجتماعی جدید» از مادر، «متهم» می‌سازد.
- با توجه به شرایط خاص جسمانی زن که دین اسلام او را با عبارتی نظیر ریحانه خطاب می کند، پذیرش بعضی از نقش ها و فعالیت های اجتماعی به عنوان شغل برای وی امری سخت و طاقت فرسا بوده و با ویژگیهای وی سازگاری ندارند. مانند مشاغلی چون فعالیت در معدن، بنّایی، کارگری در شرایط سخت، رانندگی و مسافرکشی، شوفری، آهنگری و …
- در اسلام با عنایت به ارزش هایی که بر مقوله نقش زنان در جامعه حاکم است از جمله تکبر، عزت و احترام زن در مقابل نامحرم باعث می شود که بعضی از مشاغل برای زنان مطابق با شان آنان تلقی نشود. مانند مشاغلی چون منشی گری و یا مستخدم بودن زنان. همانطور که رهبر عزیز انقلاب که سخنان ایشان، منشور اجتماعی، فرهنگی و سیاسی زنان جامعه می باشد، می فرمایند: «تکبر برای زن‌ها در مقابل مرد بیگانه ممدوح است. این حالت در بعضی از مشاغل به کلی از بین می‌رود؛ مثل منشی‌گری و مستخدم بودن زن.» (مقام معظم رهبری ۱۳/۱۲/۸۴)