غیبت و آثار غیبت کردن در اسلام

همیشه دور هم جمع شدن ها همراه با گپ و گفت های دوستانه است که به همه مان خوش می گذرد. اما غافل از این که اگر مراقب حرف هایمان نباشیم مجبور می شویم کوله باری از گناه را بعد از هر دورهمی دوستانه ای به دوش بکشیم. دم دستی ترین گناه ممکن در این گونه موراد غیبت کردن است.

غیبت چیست؟

غیبت کردن یعنی حرف زدن پشت سر کسی که راضی نیست پشت سرش این حرف زده شود. ائمه معصومین (ع) غیبت کردن را این گونه تعریف کرده اند:

پیامبر (ص): غیبت آن است که برادر دینی ات را به آنچه کراهت دارد یاد کنی.

امام صادق (ع): غیبت آن است که درباره برادر دینی ات عیبی را که خداوند بر او پوشیده است بگویی.

غیبت در اسلام

در قرآن و روایات از فرد غیبت کننده به تعابیر مختلفی یاد شده است:

کسی که گوشت برادر مرده خودش را می خورد

منفورترین مخلوقات

بدترین مردم

شریک شیطان

منافق

در روایات مختلف از خود غیبت به عنوان عملی زشت تر از زنا و خورشت سگان اهل جهنم یاد شده است.

آثار غیبت کردن

از جمله آثار غیبت کردن در جامعه عبارتست از:

ایجاد کینه و دشمنی

ترویج حسادت

افزایش دورویی در بین افراد

از هم گسستن اتحاد

سست شدن پایه های دین

چه زمانی حرف ما غیبت محسوب می شود؟

اگر حرفی که می زنید شرایط زیر را داشته باشد غیبت محسوب می شود:

فردی که درباره اش حرف می زنید در جمع حاضر نباشد.

حرف شما عیب و نقص او را بازگو کند.

عیبی که از آن حرف زده اید از عیوب پنهان او باشد.

فرد از شنیدن حرفی که درباره اش زده اید اکراه داشته باشد.

کفاره غیبت کردن

توبه کردن از گناهانی همچون غیبت بر هر مسلمانی واجب است و اگر کسی مرتکب این گناه بشود وب دون توبه از دنیا برود در روز قیامت با گناه خود روبرو خواهد شد و راه گریزی ندارد. پیامبر (ص) درباره کفاره غیبت فرمودند:

کفاره غیبت آن است که برای شخصی که از او غیبت کرده ای آمرزش بطلبی.

بر اساس روایات شخصی که از او غیبت شده است بر غیبت کننده حقی پیدا می کند و باید در صورتی که ممکن است از او طلب عفو کرده و او را راضی کند. اگر فردی که غیبتش را کرده اید مرده است یا به او دسترسی ندارید و یا می ترسید که دشمنی به وجود بیاید برای او طلب مغفرت کنید و از خدا بخواهید که از او راضی باشد. برای این کار می توانید دعای شماره ۳۹ صحیفه سجادیه را بخوانید.

از چه کسانی می شود غیبت کرد؟

در بعضی از موارد غیبت کردن گناه به حساب نمی آید. امام باقر‌ (ع) در این باره فرموده اند:

غیبت کردن درباره سه گروه اشکالی ندارد: پادشاه ستمگر، فاسقی که آشکارا گناه می کند و بدعت گذار.

غیبت کردن درباره ستم کسی که به دیگران ظلم می کند. خداوند در آیه ۱۴۸ سوره نسا می فرماید:

«لَا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ ۚ…»
«خداوند دوست ندارد کسی با سخنان خود، بدیها (ی دیگران) را اظهار کند؛ مگر آن کس که مورد ستم واقع شده باشد…»

غیبت کردن درباره کسی که آشکارا گناه می کند و از ارتکاب به آن گناه پیش چشم مردم هراسی ندارد.

غیبت کردن درباره بدعت افراد بدعت گذار غیبت محسوب نمی شود و راهی است برای ان که مردم راه نادرست را بشناسند و منحرف نشوند.

غیر از این سه مورد حرف زدن پشت سر دیگران غیبت به حساب نمی آید:

اگر غیبت کردن شما دادخواهی از ظالم باشد.

اگر غیبت کردن شما نهی از منکر به حساب بیاید.

اگر به قصد پرسش و استفتا غیبت کنید.

اگر جان و مال و ناموس مسلکان ناآگاهی در خطر باشد.

اگر برای مشورت دادن کسی به سراغ شما آمد شما موظف هستید که امانت در مشورت را رعایت کنید.

اگر از شما تقاضا شد در جایی شهادت بدهید

و اگر واقعیتی را درباره کسی بگویید که خودش را به شکل دیگری به مردم شناسانده است.

اما گاهی فرد غیبت کننده به نوعی غیبت کردن خودش را مجاز می داند در حالی که این طور نیست. به این موارد دقت کنید:

این که فکر کنیم خود طرف راضی است که از او غیبت بشود.

این که فکر کنیم شنونده حرف ما از عیب فردی که از او غیبت می کنیم باخبر است.

در هیچ کدام از موارد فوق گناه شما تبرئه نمی شود و شک نکنید که در حال خوردن گوشت برادر مرده تان مچ تان را خواهند گرفت!

غیبت کردن در قرآن

خداوند در قرآن کریم به طور مستقیم غیبت کردن را گناهی بزرگ به شمار می آورد و می فرماید:

«…وَ لَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا ۚ أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ ۚ وَ اتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ»
(آیه ۱۲ سوره حجرات)
«و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید؛ تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه پذیر و مهربان است.»

همچنین در آیه ۱۹ سوره نور خداوند عبارت «أَنْ تَشِیعَ الْفَاحِشَهُ» را به کار می برد که به عقیده مفسران منظور همان غیبت کردن می باشد:

«إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفَاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ ۚ…»
«آنان که دوست می‌دارند که در میان اهل ایمان کار منکری اشاعه و شهرت یابد آنها را در دنیا و آخرت عذابی دردناک خواهد بود»

حدیث درباره غیبت کردن

روایات فراوانی از ائمه معصومین (ع) وجود دارد که به بزرگی و زشتی گناه غیبت اشاره کرده است. برخی از این روایات را برای شما ذکر می کنیم:

پیامبر اکرم (ص)

به درستی که غیبت کردن از زنا بدتر است.

آیا می دانید غیبت چیست؟ این که از برادرت چیزی بگویی که دوست ندارد. اگر آنچه می گویی در او باشد غیبت اش را کرده ای و اگر در او نباشد به او تهمت زده ای.

هر کس از مرد یا زن مسلمانی غیبت کند خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نپذیرد مگر این که غیبت شونده او را ببخشد.

امام علی (ع)

غیبت خوراک سگ های آتش است.

پست ترین مردم کسی است که غیبت می کند.

شنونده غیبت مانند غیبت کننده است.

امام صادق (ع)

غیبت بر هر مسلمانی حرام است؛ غیبت نیکویی ها را می خورد، همان گونه که آتش هیزم را نابود می کند.

غیبت آن است که درباره برادرت چیزی بگویی که خداوند آن را پوشیده نگه داشته است اما (گفتن) خصلت های آشکاری چون تندخویی و شتابزدگی غیبت نیست.

لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غیبت می کند، روبرو تملق می گوید و از گرفتاری دیگران شاد می شود.

امام حسن عسکری (ع)

بدانید که غیبت شما از برادر مومن تان که از شیعیان اهل بیت است از خوردن گوشت مرده حرامتر است.