تبعات تبعیض میان فرزندان در خانواده
یک روانشناس در تشریح پیامدهای تبعیض میان فرزندان به سرخوردگی، انتقام‌جویی، ایجاد حسادت، حقارت و از دست دادن اعتماد به نفس و خشونت رفتاری اشاره کرد.
کودک به دلیل عدم رشد کامل جسمی و ذهنی، نیازمند محافظت و مراقبت ویژه از جمله حمایت حقوقی مناسب پیش و نیز پس از تولد است؛ بنابراین برای بهبود شرایط زندگی کودکان باید حقوق آن‌ها را رعایت کرد، یکی از این حقوق «عدم تبعیض» است که می‌تواند در خانواده و جامعه مورد توجه قرار گیرد.
خبرگزاری افسران: روانشناس و مشاور خانواده درباره عدم تبعیض در خانواده گفت: تبعیض از عدم عدالت نشئت می‌گیرد. یعنی اگر عدالت وجود نداشته باشد، تبعیض حاصل می‌شود. عدالت یک فرض اجرایی است و باید در جامعه وجود داشته باشد تا در خانواده هم عدالت برقرار شود. یعنی اینکه هر مسئله، اتفاق و ارزشی را در جای خود قرار دهیم. تشابه و تساوی در این زمینه کاملاً متفاوت هستند و ما در عدالت تساوی و نه تشابه را داریم. برای مثال یکی از بزرگترین ویژگی‌های خداوند عادل بودن است. عادل نه به این معنا که به همه موجودات روی زمین استعداد‌های یکسانی بدهد، بلکه به این معنا که هر موجودی به اندازه نیازش از آن استعداد بهره‌مند شود.
وی افزود: خداوند استعدادی را که به یک دانه گندم می‌دهد با استعدادی که به انسان و یا حیوان می‌دهد، کاملاً متفاوت است. به دانه گندم استعداد روییدن و تبدیل شدن به خوشه گندم و به گاو استعداد شیر دادن و به انسان استعداد خلیفه الله شدن را داده است. استعداد‌ها کاملاً متفاوت است، ولی در اینکه هر یک از آن‌ها به نیاز و هدفشان برسند، این مسئله ایجاد عدالت می‌کند. اگر به دانه گندم استعدادی بالاتر از خوشه گندم شدن داده می‌شد، دیگر مورد نیازش نبود؛ بنابراین مفهوم عدالت همین است که پدر و مادر هم با تبعیت از این مسئله عدالت را در میان فرزندان خود رعایت کنند.
خلیلی ادامه داد: وقتی والدین عادل باشند، تبعیض ایجاد نمی‌شود. مثلاً هدف منِ مادر این است که هر یک از فرزندانم بر سر سفره سیر شوند و این عدالت من است، اما من مادر تشخیص می‌دهم که فرزند اولم با یک دیس غذا، فرزند دومم با یک بشقاب و فرزند سومم با پنج قاشق سیر می‌شود و برهمین اساس تقسیم غذا می‌کنم. در نگاه اول من بین آن‌ها تبعیض قائل شده‌ام، ولی در نگاه عمیق‌تر وقتی به نقطه سلامت آن‌ها فکر می‌کنم، می‌بینم که کاملاً عدالت را رعایت کرده‌ام. اگر جابه جا می‌کردم، غذا اضافی می‌ماند و یکی سیر می‌شد و دیگری سیر نمی‌شد و سلامت آنان را دچار خدشه می‌کردم.
این روانشناس در ادامه گفت: والدین باید با دادن آگاهی، روشنگری و ایجاد مهربانی میان فرزندان به آن‌ها تفهیم کنند که هدف این است که آن‌ها از محبت و داشته‌های والدین و آنچه در زندگی برای رفاه آن‌ها فراهم شده است، برخوردار شوند، اما این مسئله باید متناسب با ویژگی‌های شخصیتی، روحی، روانی و رشد آن‌ها باشد و در غیر این صورت اگر الگوی این مسائل به هم بخورد، رشد آن‌ها نیز دچار اختلال خواهد شد. مثلاً اگر به یکی از فرزندانم توجه بیشتری می‌کنم، برای این است که دیگری به آن اندازه نیاز به توجه ندارد و اگر این توجه را به او هم داشته باشم، پس خواهد زد. پس من مادر به صرف داشتن آگاهی، باید به فرزندانم بگویم که با درنظر گرفتن یکسری مسائل نظیر سلامت، رشد و … هیچ تبعیضی بین آن‌ها قائل نمی‌شوم و بچه‌ها هم باید درک کنند و با این مفهوم عجین شوند که پدر و مادر‌ها به هیچ مسئله‌ای غیر از خوشبختی و سلامت آن‌ها فکر نمی‌کنند و باید این مسئله از ناحیه پدر و مادر مانند غذا به آن‌ها تزریق شود. وقتی کودک، امنیت روحی داشته باشد که سلامت، رشد، شکوفایی و احیای شخصیت او هدف اصلی پدر و مادر است، مسئله تبعیض از بین می‌رود و این تفهیم شدن به مرور زمان به دست می‌آید.
خلیلی تصریح کرد: شاید بچه‌ها به دلیل عدم آگاهی نسبت به تبعیض اعتراض کنند که والدین باید در برابر این اعتراض‌ها صبور باشند، تأمل و تحمل کنند و تدبیر داشته باشند تا اینکه به تدریج این اطمینان قلبی در فرزندان به وجود بیاید.
کلیدهای رشد و شکوفایی فرزندان
وی کلیدهایی را برای رشد و شکوفایی فرزندان معرفی و بیان کرد: آگاهی اولین کلید است. اولین کلیدی که پدر و مادر‌ها برای رشد بچه‌ها و تعالی آن‌ها نیاز دارند، این است که نسبت به ویژگی‌های دوران سنی و ویژگی‌های فردی آن‌ها آگاه باشند، در غیر این صورت فرزندان درک تبعیض از این مسائل خواهند داشت. کلید دوم باور کردن فرزندان است و اینکه در جهت رشد و تعالی آن‌ها دعا کنند، ادعیه بخوانند و نذر کنند. کلید سوم توکل و توسل به خداوند است. اگر به این کلیدها توجهی نشود، فرزندان دچار ناهنجاری‌های اخلاقی، رفتاری، اعتقادی و … می‌شوند. البته والدین باید امیدوار باشند که با تلاش کردن به نتیجه خواهند رسید و با داشتن این کلیدها، فرزندان سرانجام نیکی خواهند داشت.
این روانشناس گفت: اگر با همه این موارد، باز هم کودکان احساس تبعیض داشته باشند، باید روی درک آنان کار کرد. تبعیض می‌تواند شامل مسائل اقتصادی، محبتی، اعتقادی، اخلاقی و … باشد و والدین باید به تمام ابعاد وجودی فرزندان با توجه به شرایط آن‌ها و متناسب با استعداد و نیازشان توجه کنند تا این تبعیض در آن‌ها ایجاد نشود و در غیر این صورت فرزندان دچار کج‌فهمی هستند. البته ممکن است بچه‌ها توقعات زیادی داشته باشند که باید آن هم در جای خود بحث و درمان شود تا نسبت به توقعاتشان اعتدال داشته باشند. اگر به آن‌ها بیاموزیم که در خط اعتدال حرکت کنند، قطعاً این تفکرات کمتر پیش می‌آید.
پیامدهای تبعیض در خانواده
روانشناس بزرگترین عامل تبعیض را ناآگاهی والدین دانست و ادامه داد: گاهی شباهت خلقی و ذاتی فرزند به پدر یا مادر نیز باعث می‌شود که از سوی هر یک از آن‌ها مورد توجه باشند و باعث تبعیض میان فرزندان شود. در واقع والدینی که تبعیض ایجاد می‌کنند، والدین به روز نیستند و نیاز‌های روز فرزندان را نمی‌شناسند. در دعوای میان فرزندان نیز باید حق را به کوچکتر یا بزرگتر تفهیم کنیم و بعد به قاعده ادب رفتار کنیم و به طرف مقابل بگوییم که باید به بزرگتر احترام بگذارد.
وی در ادامه به پیامدهای تبعیض در خانواده پرداخت و گفت: بیشترین آسیب تبعیض متوجه کسانی است که به هر دلیل موجب بی‌توجهی و بی‌محبتی والدین قرار گرفته‌اند که از پیامدهای آن می‌توان به سرخوردگی، انتقام‌جویی، ایجاد حسادت، حقارت و از دست دادن اعتماد به نفس و خشونت رفتاری اشاره کرد. در واقع کمترین تأثیر تبعیض میان فرزندان این است که فرزندی که نسبت به بی‌توجهی شده است، عزت نفس پایینی خواهد داشت و به این نتیجه می‌رسند که تلاش کردن برای جلب نظر و رضایت والدین تأثیری ندارد و به همین دلیل موفقیت‌های کمتری به دست می‌آورند و تلاشی هم برای بهتر شدن نمی‌کنند.
این روانشناس در ادامه افزود: علاوه بر آثار یادشده، فرزندان نیز نسبت به همدیگر دچار خشم و نفرت می‌شوند و افسردگی، اضطراب و عدم موفقیت در برقراری روابط اجتماعی را در پی خواهد داشت. علاوه بر این ممکن است فرزند نادیده گرفته شده به بیرون از خانه پناه برده و توجه و محبت را در جایی خارج از خانواده جستجو کند.