آیا عذر همه در قیامت پذیرفته می شود؟
این گونه نیست که تنها برخی از عذرتراشی ها و توجیهات پوچ و واهی رد شود و موجبات رسوایی شخص گردد؛ بلکه برخی از عذرها مورد پذیرش قرار نمی گیرد و رد می شود.
خداوند در آیاتی چند بیان می کند که برخی از عذرها و پوزش ها هر چند واقعی و با نیت بازگشت است، اما مورد پذیرش نیست.
از جمله این عذرخواهی هایی که در قیامت مسئله ساز می شود، عذرهایی است که مستضعفان ستم پذیر در هنگام مرگ دارند. به این معنا که افرادی که در حالت استضعاف قرار گرفتند ولی توانایی و قدرت مبارزه داشته ولی به قیام و مبارزه برنخاسته و ظلم و ستم مستکبران را پذیرفته اند، این دسته از افراد در هنگام مرگ که وضعیت اسفبار خویش را در برزخ و قیامت می بینند و آگاه می شوند شروع به عذرخواهی می کنند ولی عذر و پوزش ایشان پذیرفته نمی شود و می بایست به سبب عدم قیام و مبارزه آتش دوزخ را بچشند. (نساء ،آیه ۹۷)
عذر منافقان متخلف از جهاد پذیرفته نمی شود
خداوند در آیات ۴۲ و ۴۳ سوره توبه به پیامبر(صلی الله علیه وآله) دستور می دهد که عذر منافقان متخلف از جهاد را نپذیرد تا راستگویی و دروغگویی ایشان برای دیگران دانسته شود؛
وْ کَانَ عَرَضًا قَرِیبًا وَسَفَرًا قَاصِدًا لاَّتَّبَعُوکَ وَلَـکِن بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ الشُّقَّهُ وَسَیَحْلِفُونَ بِاللّهِ لَوِ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَکُمْ یُهْلِکُونَ أَنفُسَهُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ ، عَفَا اللّهُ عَنکَ لِمَ أَذِنتَ لَهُمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکَ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَتَعْلَمَ الْکَاذِبِینَ : اگر اموالى در دسترس و سفرى کوتاه و آسان بود حتما از تو پیروى مىکردند و لکن این راه پرمشقت (حضور در میدان جنگ تبوک) بر آنها دور جلوه کرد، و به زودى به خدا سوگند مىخورند که اگر توانایى داشتیم با شما بیرون مىشدیم. آنها خودشان را (به کفر و دروغشان) هلاک مىکنند و خدا مىداند که آنها دروغگویند.
منافقان چه کسانی هستند؟
منافقان کسانی هستند که در اصل کافر به اسلام و دین هستند ولی تحت شرایط قدرت پذیری اسلام ، به دروغ دین را می پذیرند تا از شرایط شهروندی بهره مند شوند و در عمل نیز هزینه ای برای شهروندی خویش نپردازند.
عذرخواهی در قیامت کارساز نیست
در قیامت نیز عذر هیچ کسی پذیرفته نمی شود هر چند که عذرخواهی واقعی و بانیت اخلاص و خلوص باشد؛ زیرا در قیامت چشمان همگان به حقیقت چنان که باید و شاید روشن می شود و هیچ مطلب پوشیده ای باقی نمی ماند.
در آن حالت که مجرمان ، منافقان ، کافران ، مستکبران و ظالمان باعذاب های الهی رو به رو می شوند از خداوند می خواهند که عذر ایشان را بپذیرد ولی خداوند بیان می کند که قیامت جای عذرخواهی نیست. (توبه آیات ۶۴ و ۶۶ و جاثیه آیات ۳۴ و ۳۵ و نیز روم آیه ۵۷ و غافر آیه ۵۲ و ۱۱ و ۱۲)
قیامت جای عذرخواهی نیست!
روزى خواهد آمد که خداى متعال به مجرمین بفرماید: «وَلَا یُۆْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ :و آنها را اذن (سخن) گفتن نمى دهند، پس عذر نتوانند آورد (زیرا که عذر ندارند)»( مرسلات: ۳۶)
در قیامت، به ما اجازه‌ى عذرخواهى نخواهند داد ، به مجرمین اجازه نمى‌دهند که زبان به عذرخواهى باز کنند؛ آنجا جاى عذرخواهى نیست.
این‌جا که میدان هست و اجازه داده شده است، این‌جا که عذرخواهى براى ما درجه مى‌آفریند، گناهان را مى‌شوید و ما را پاک و نورانى مى‌کند، از خداى متعال عذرخواهى کنیم.
قیامت، روز عرضه شدن بر خداست؛ «و عرضوا على ربّک صفّا» انسان با حقیقت خود، با باطن قلب خود، با ملکات راسخه‌ى نفس خود، در مقابل خداى متعال آشکار مى‌شود. این‌جا هم خداى متعال باطن ما را مى‌بیند، اما آنجا دیگر هیچ پرده‌پوشى اى وجود ندارد؛ خود ما هم مى‌فهمیم و مى‌بینیم؛ خود ما هم خود را محکوم مى‌کنیم
این‌جا که فرصت هست، لطف خدا و نگاه محبّت الهى را متوجّه و شامل حال خود کنیم. «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ »؛( بقره: ۱۵۲) مرا به یاد آورید، تا من شما را به یاد آورم.
در همان لحظه‌اى که شما دلتان را متوجّه خداى متعال و خدا را در دل خودتان حاضر مى‌کنید و به یاد خدا مى‌افتید، خداى متعال در همان لحظه، چشم لطف و مهر و عطوفتش متوجّه شماست؛ دست لطف و بذل و بخشش او به سوى شما دراز است.
خدا را به یاد خودمان بیندازیم، والّا روزى خواهد رسید که خطاب الهى به سمت گناهکاران مى‌آید که «… إِنَّا نَسِینَاکُمْ … »؛( سجده: ۱۴) ما شما را فراموش کردیم، ما شما را به دست فراموشى سپرده‌ایم، بروید! عرصه‌ى قیامت این‌گونه است.( بیانات حضرا آیت الله خامنه ای در خطبه‌های نمازجمعه ۱۳۷۶/۱۰/۲۶)
این‌جا که فرصت هست، خدا را متوجّه به خودتان و لطف خدا و نگاه محبّت الهى را متوجّه و شامل حال خودتان کنید. «فاذکرونى اذکرکم»؛ مرا به یاد آورید، تا من شما را به یاد آورم
پاسخگویی بدون امکان رفع و رجوع!
آیه شریفه درباره‌ى قیامت مى‌فرماید: «یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لَا یُۆْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَیَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ … : کسانى که به آن ایمان ندارند به آمدنش شتاب مىورزند، و کسانى که ایمان دارند از آن بیمناکند و مىدانند که آن حق است، …»( شوری: ۱۸)
قیمت حقیقتاً ترسناک است
قرآن مى‌فرماید: «…وَالَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهَا .. ؛ کسانى‌که ایمان دارند، از قیامت بیمناکند.»
قیامت حقیقتاً این‌گونه است. باید از قیامت ترسناک بود، باید قیامت را از یاد نبرد؛ این ضامن حفظ ماست.
قیامت، روز عرضه شدن بر خداست؛ «وَ عُرِضُوا عَلَى رَبِّکَ صَفًّا …»( کهف: ۴۸) انسان با حقیقت خود، با باطن قلب خود، با ملکات راسخه‌ى نفس خود، در مقابل خداى متعال آشکار مى‌شود.
این‌جا هم خداى متعال باطن ما را مى‌بیند، اما آنجا دیگر هیچ پرده‌پوشى اى وجود ندارد؛ خود ما هم مى‌فهمیم و مى‌بینیم؛ خود ما هم خود را محکوم مى‌کنیم.
روز جزا، روز پاسخگویى است؛ پاسخگویى به معناى واقعى کلمه؛ پاسخگویى بدون امکان رفع و رجوع بى‌مورد؛ در آنجا انسان نمی تواند عذر دروغین و بیخودى بیاورد. انسان در مقابل خداى متعال آماده پاسخ گویی به اعمالش است.
روز محاسبه بی اغماض
قیامت، روز محاسبه‌ى بى‌اغماض است؛ همه‌ى ما محاسبه مى‌شویم. قیامت، روز بسته شدن زبان است. زبان‌بازى‌هایى که این‌جا مى‌توان کرد، آنجا دیگر نیست؛ «هَذَا یَوْمُ لَا یَنطِقُونَ ، وَلَا یُۆْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ » ( مرسلات: ۳۵-۳۶) زبان، بسته مى‌شود؛ آنگاه باطن و ملکات و اعضا و جوارح انسان حرف مى‌زنند.
اگر در دلمان حقد، حسد، بدبینى، بدخواهى، امراض گوناگون قلبى، کینه ورزى نسبت به صالحان و شوق و عشق نسبت به گناهان پنهان کرده باشیم، آنجا همه آشکار مى‌شود.
قیامت، واقعه‌ى عجیبى است؛ «الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَتُکَلِّمُنَا أَیْدِیهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ »( یس: ۶۵)