عواملی که مانع انفاق از دیدگاه قرآن هستند

برای اینکه جامعه به آرامش و امنیت برسد، لازم است تمام افراد به یکدیگر توجه داشته باشند و مشکلات هم را حل کنند نه اینکه بار اضافی بر بارهای هم باشند.

نمی‌توانید یک صفت بد پیدا کنید که شیطان در آن نقش نداشته باشد. یکی از عواملی که مانع انفاق می‌شود، شیطان است.

بسیاری از انسان ها در دنیا به دنبال معامله ای هستند که سود زیادی داشته باشد و یکی از معامله های که می‌تواند سود بسیاری داشته باشد، انفاق کردن در راه خداوند است. چون طرف معامله خداوند است که وعده داده برای انفاق سود چند برابری در نظر گرفته است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید؛ کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد) دو یا چند برابر می کند و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع و (به همه چیز) داناست. [۱] 

یک تفکری در برخی افراد وجود دارد که انفاق را بد و باعث متضرر شدن خود می‌دانند در حالی که انفاق باعث خواهد شد تا جامعه به امنیت برسد و توازن برقرار شود. پس خودتان را اسیر سرمایه و ثروت نکنید و برای حل مشکلات مردم قدم بردارید. اما برخی افراد هستند که اصلا به سمت انفاق و کمک کردن نمی‌روند.

موانع انفاق از نگاه قرآن

۱. ترس از فقر، مانع کمک به دیگران

اگر نگاه کوته بینانه داشته باشیم در نگاه اول، انفاق کردن باعث کم شدن مال ما خواهد شد و این همان نگاه شیطانی است که در ذهن انسانها ایجاد می‌کند و می‌گوید انفاق باعث فقر شما خواهد شد. و توهم های دیگری که آینده تو و بچه های تو چه خواهند شد. ذهنیت منفی به شما می‌گوید؛ این سرمایه را انفاق نکن و برای زمان پیری خودت نگه داشته باش تا راحت زندگی کنی. همه این تفکرات می‌خواهند بگویند که انفاق کردن باعث کم شدن سرمایه خواهد شد. اما نگاه الهی اینگونه نیست، بلکه می‌گوید انفاق کنید تا روزی شما بیشتر شود و جامعه شما از خطرات و تبعیض ها حفظ شود. 

۲. حب شدید انسان به مال و فرزندان

در زمانی که بسیاری از انسان ها نیاز به حمایت سرمایه دار ها دارند اما آنها بخاطر حب شدیدی که نسبت به سرمایه دارند و دغدغه برای آینده فرزندان خود دارند، از کمک و انفاق کردن به دیگران خودداری می‌کنند. باید به این افراد بگوییم که سرمایه الهی در دستان شما به عنوان امانت قرار دارد و بهترین شما کسانی هستند که این امانت را در جایگاه درست آن استفاده کنند.

تذکر؛ همان خداوندی که ثروت را به شما داده، می‌تواند به راحتی از دستان شما در بیاورد پس سعی کنید در همان مسیری که خداوند دوست دارد سرمایه خود را استفاده کنید. اگر تمام سرمایه را برای فرزندان خود کنار بگذارید و هیچ نگاهی به افراد نیازمند نداشته باشید باید روزهای را ببینید که سرمایه شما در راه حرام خرج خواهد شد و عذابش به سمت شما بیاید. خداوند در قرآن کریم می فرماید؛ و (از مال خود) در راه خدا انفاق کنید (لیکن نه به حد اسراف)، و خود را به مهلکه و خطر در نیفکنید، و نیکویی کنید که خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد. [۲] 

۳. شیطان مانع انفاق است 

نمی‌توانید یک صفت بد پیدا کنید که شیطان در آن نقش نداشته باشد. یکی از عواملی که مانع انفاق می‌شود، شیطان است. «الشَّیْطانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ» [۳] زمانی که حال دلتان خوب است و می‌خواهید به یک نیازمند کمک کنید، شیطان است که می‌گوید: بابا تو پیری داری. کوری داری. چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است. برای خودت ذخیره کن. برای چه… با همین تفکرات شما را از انفاق کردن محروم می‌سازد و خودش خوشحال می‌شود چون با انفاق شما احتمال اینکه جلوی گناهی گرفته شود وجود دارد اما شیطان دوست دارد که گناه و تبعیض وجود داشته باشد. 

۴. صفت ناپسند بخل مانع انفاق می‌شود

بخل باعث خواهد شد تا نعمت های که خداوند به او داده و باید در راه درست استفاده کند را محکم در چنگال خود نگه داشته باشد و هیچ اتفاقی نکند. خداوند در قرآن می‌فرماید: برخی از اصحاب و یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با وجود دارایی، از انفاق و گشاه‌ دستی پرهیز می‌کنند که رفتاری نادرست و غلط است.[۴] «اگر ثروتمندان بخل ورزند و به فکر محرومان نباشند، اختلاف طبقاتى روز به روز توسعه پیدا کرده و عامل انفجار جامعه و نابودى آنان خواهد گردید. چنانکه اگر میانه‌روى در انفاق مراعات نشود و انسان هرچه را دارد به دیگران ببخشد، به دست خویش، خود و خانواده‌اش را به هلاکت کشانده است.» [۵]

۵. غفلت از خدا

از دیگر علل و عوامل موثر در ترک انفاق غفلت انسان از خداوند است. وقتی انسان در سرمایه مادی غرق شود به مرور زمان، خداوند را فراموش خواهد کرد و این فراموشی از یاد خداوند باعث محروم شدن از کمک به نیازمندان می‌شود. در واقع غفلت از خداوند باعث می‌شود از انجام کارهای خیر دور بمانیم. خداوند در قرآن می‌فرماید؛ «مردان و زنان منافق، متّفق با همدیگر و طرفدار یکدیگرند، مردم را به کار بد وا می‌دارند و از کار نیکو منع می‌کنند و دست خود را (از انفاق در راه خدا) می‌بندند، و چون خدا را فراموش کردند خدا نیز آنها را فراموش کرد.»[۶]

پی نوشت :
[۱] قرآن کریم، سوره مبارکه بقره، آیه ۲۶۱
[۲] همان، آیه ۱۹۵
[۳] همان، آیه ۲۶۸
[۴] قرآن کریم، سوره مبارکه نور، آیه ۲۲
[۵] محسن قرائتی، تفسیر نور ، جلد ۱، صفحه ۳۰۷
[۶] قرآن کریم، سوره مبارکه توبه، آیه ۶۷