پیامد های و آسیبهای تربیتی پنهان کاری در خانواده

پنهانکاری مشکلات و آسیب های زیادی را در تربیت، مسائل خانوادگی و روابط بین فردی به وجود می آورد و صداقت و درستی را کاهش و شک و تردید را افزایش می دهد.

به گزارش افسران، پنهانکاری رفتاری “ناخودآگاه” است و منظور از آن بیان نوعی ابهام ناخودآگاه درمنش اجتماعی افراد است. این که این رفتار از کی و کجا در فرهنگ ما ریشه دوانیده، موضوعی است که نیاز به تحلیل های جامعه شناختی و روان شناختی مبتنی بر دانسته های تاریخی دارد. کتمان، نگفتن، سربسته سخن گفتن، با ابهام و کنایه حرف زدن،حریم نگه داشتن و….با تربیت نا خودآگاه ما عجین است.

احساس خجالت و شرمندگی نیز عامل و توجیهی رایج در پنهانکاری های ماست. “حجب و حیا” در فرهنگ ما یعنی وارد نشدن به خط قرمزهایی که گاهی دلایل مشخصی ندارند. فرزند از بیان تمایلات درونی خود به والدین ابا دارد چون خجالت می کشد. پدر نمی تواند در مورد مسائل جنسی با فرزندش به راحتی صحبت کند، چون اعتقاد دارد باید پرده ها حفظ شود. زن و شوهر ناگفته های بسیاری را در سینه می کنند،چون حوصله دعوا و دردسر ندارند.

آسیب های پنهانکاری

یکی از آسیب های پنهانکاری بروز مشکلات جنسی در دوره نوجوانی است که ریشه آن به خودداری والدین از بیان مسائل با ملاحظاتی چون رعایت حجب و حیا، حفظ پرده های اخلاقی و امثال آن است. تجربه های مشاوره ای نشان می دهد که والدین نه تنها در مورد مسائل جنسی، بلکه درباره برخی دیگر از مسائل نیز با نوعی پنهانکاری رفتار می کنند که پرده پوشی در مورد مشکلات مالی خانواده، ترس از انتقاد، کم اهمیت جلوه دادن مسائل مهم و خودداری از بیان شفاف انتظارات،از آن جمله اند.

البته پنهانکاری مشکلات و آسیب های زیاد دیگری را در تربیت، مسائل خانوادگی و روابط بین فردی به وجود می آورد، از جمله:

– ابهام همیشه آزار دهنده است و زندگی در ابهام، امنیت روانی انسان ها را مختل می کند. زمانی که می دانیم چیزهایی را باید به یکدیگر بگوییم، اما با پرده پوشی و کتمان، از در انکار بر می آییم و به اصطلاح خود را به بیراهه می زنیم، در واقع ناخواسته همدیگر را آزار می دهیم.

– پنهانکاری موجب سهل انگاری و ضعف دراطلاع رسانی می شود. ما می دانیم که باید نکاتی را به فرزندمان بگوییم، اما از بیان آنها طفره می رویم و منابع دیگری که شاید ناسالم نباشد، فرصت می دهیم که اطلاعاتشان را منتقل کنند. بسیاری از مشکلات موجود درباره اعتیاد، ایدز و انحرافات اخلاقی، ناشی از عدم اطلاع رسانی است که مبنای آن پنهانکاری است.

– پنهانکاری فاصله ها را بیشتر می کند. وقتی ما گفتنی ها را پیش خود نگه می داریم، زمینه های ارتباط را از دست می دهیم. گاهی والدین یا معلمان توقع دارند که کودکان و نوجوانان از طرز رفتار آنها، تشخیص دهند که چه کاری خوب یا بد است. پرده پوشی، مانعی جدی برای ارتباط است و فاصله ها را افزایش می دهد. فاصله هایی که در روابط زناشویی، تربیتی و خانوادگی ایجاد می شود به طور عمده ریشه در پنهانکاری و پرده پوشی دارند.

-پنهان کاری اعتماد به نفس را کاهش می دهد. وقتی انسان ها با هم راحت نباشند و نتوانند خواسته ها،اعتقادها،ارزشها و باورهای خود را در محیطی مناسب بیان کنند،اعتماد به نفس آنها به تدریج افت می کند.

– پنهانکاری صداقت و درستی را کاهش و شک و تردید را افزایش می دهد. پدر و مادر به فرزندشان شک می کنند که مبادا با پنهان کردن مسئله ای، دچار انحراف شده باشد. فرزندان به والدین شک می کنند که شاید به آنها اعتماد ندارند و به این ترتیب از بیان آشکار مسائل طفره می روند.

زندگی شفاف

آیا می توانیم از پنهانکاری هایمان بکاهیم و شفاف زندگی کنیم؟ به طور حتم، پاسخ این سوال آسان نیست، اما شاید اندیشه در عواقب و مشکلات پنهانکاری تا حدودی به اصلاح رفتارهای ما کمک کند.

موضوع پرده پوشی و پنهانکاری و آثار تربیتی آن، باید بر مبنای فرهنگ ما مورد بررسی و تامل قرارگیرد. حد و حدود پرده پوشی چیست؟ و به عبارتی دیگر حد و حدود رفتار شفاف چیست؟ ما نه می توانیم روش های فرهنگ غرب را در پیش بگیریم و نه می توانیم با وضع موجود، مشکلات زناشویی و تربیتی را حل کنیم. تعیین هر نوع حد و حدودی، وظیفه نهاد های تربیتی و فرهنگی است، اما سکوت در برابر این امر، مشکلات را افزایش خواهد داد.

گاهی مدیر، معلم و مربی نمی داند که در مدرسه و کلاس مجاز به بیان چه نوع مسائل تربیتی است؟ بسیاری از سوال ها و شبهه های دانش آموزان، به دلیل پنهانکاری، بی پاسخ می ماند و متولیان تربیت، خود را مجاز به دخالت در موضوعاتی مانند مسائل جنسی و اخلاقی و حتی اعتقادی نمی دانند. اما باز هم به نسبت والدین شرایط بهتری دارند؛ حداقل اقدامی که از جانب والدین می تواند انجام شود داشتن جراتی است که باعث آب شدن یخ های فاصله شده و به کاهش پرده پوشی و پنهانکاری بیانجامد.

در نتیجه والدین می توانند چنین جراتی را در خود ایجاد و تقویت کنند. باید مهارت گوش دادن را در خود تقویت کنند و از اجتناب و تحقیر کردن فرزندان به هنگام بیان خواسته ها، آرزوها و علایق خودداری کنند. روحیه انعطاف پذیری در شنیدن و پذیرش انتقاد و آموزش روش های مدارا را داشته باشیم.