نقش صنوف و اقشار مختلف در دفاع مقدس
شمارش اقشار مختلفی که در جنگ بودند کاری بس دشوار است اما همین قدر بدانیم که از روستاییان تا کارمندان از کشاورزان تا بازرگانان از پزشکان تا پرستاران و هر صنف و قشری که در اندیشه خوانشگر محترم بیاید در این دفاع مقدس مشارکت کردند و اگر غیر از این بود شاید امروز دیگر نامی از ایران و انقلاب اسلامی به جای نمانده بود.
۳۱ شهریور ۱۳۵۹ اولین انفجارها در منطقه مرزی ایران در خوزستان خبر از شروع جنگی تمام عیار می داد که آن روز ابعاد آن هنوز برای هیچ کدام از طرفین درگیر در ماجرا مشخص نبود. شروع کنندگان جنگ تصورشان این بود که سه روز بعد جنگ به نفع متجاوز تمام می شود. این توهم تا آنجا قوی بود که صدام رئیس حزب بعث و رئیس جمهور وقت عراق حاضر به گفتگو با خبرنگاران نشد و به آنان وعده داد که سه روز دیگر در مهر آباد با آنان گفتگو خواهد کرد؛ اما با همه حمایت هایی که کشورهای مختلف دنیا از او داشتند این آرزو هیچ گاه به واقعیت نپیوست و او آرزوی سیطره بر ایران را با خود به گور برد.
عوامل مختلفی در جنگ تحمیلی وجود داشت که صدام را به یک متجاوز ناکام تبدیل کرد، اما یکی از اصلی ترین عوامل پیروزی ملت ایران در این نبرد نابرابر، مشارکت تمام صنوف و اقشار مختلف ایران علاوه بر نظامیان غیور در این جنگ سرنوشت ساز بود که با مراجعه به آمار و ارقام می توان به این واقعیت پی برد؛ در ادامه به بخشی از این صنوف و اقشار اشاره می کنیم.
روحیانیون:
روحانیون یکی از اصلی ترین اقشاری بود که در دفاع مقدس پیشگام جهاد و شهادت بود. این قشر که به نسبت جمعیت خود بیشترین شهید را تقدیم انقلاب اسلامی کرده است نه تنها در دوره دفاع مقدس که در طول قرون و اعصار شهدای گرانقدری را از سطح مرجعیت تا طلاب مبتدی تقدیم اسلام کرده است؛ شهدای گرانقدری چون شهید اول و شهید ثانی و بزرگانی چون شهید مدرس و شیخ فضل الله نوری گواهی بر صدق این ادعا است. امام خمینی(ره) نیز در منشور روحانیت به فداکاری های حوزه های علمیه و بزرگان دین اشاره کرده و می فرماید: علمای اسلام اولین کسانی بوده اند که بر تارک جبین شان خون و شهادت نقش بسته است. کدام انقلاب مردمی – اسلامی را سراغ کنیم که در آن حوزه و روحانیت پیش‌کسوت شهادت نبوده اند و بر بالای دار نرفته اند و اجساد مطهرشان بر سنگ فرش های حوادث خونین به شهادت نایستاده است؟
در طول دفاع مقدس نیز روحانیون در صفوف مقدم ایستاده و علاوه بر دعوت مردم به جهاد و تقویت روحیه شهادت خود نیز به میدان رفته و جان خود را فدای اسلام و انقلاب اسلامی نموده اند؛ تا آنجا که طبق آمار ۳۵۰۱ تن از طلاب و بزرگان حوزه در دفاع مقدس به مقام رفیع شهادت نائل آمدند که ۳۰ نفر آنان دارای مقام اجتهاد بوده اند و ۱۵۶ تن دیگر در ترور ها شهد شهادت نوشیدند؛ در این میان علاوه بر حوزه های علمیه شیعه ۸۹ نفر از روحانیون اهل سنت نیز در میان شهدای روحانی وجود دارند که تعداد ۵ نفر آنان حائز رتبه اجتهاد بوده اند. نکته قابل توجه این است که اگر چه جنگ تمام شد اما باب شهادت برای روحانیون بسته نشد و تعداد ۱۸۹ نفر از طلاب و علمای حوزه های علمیه بعد از جنگ و در وقایع مختلف به شهادت رسیدند.
اسامی شهدای روحانی بسیار است اما شهدایی مانند جت‌الاسلام عبدالله میثمی، حجت‌الاسلام مهدی شاه‌آبادی، حجت‌الاسلام فضل‌الله مهدی زاده محلاتی، حجت‌الاسلام مصطفی ردانی‌پور را می توان نمونه هایی از شهدای شاخص روحانیت دانست.
دانشجویان
دانشجویان یکی از اقشار فعال و قابل توجه در دوران دفاع مقدس بودند که شهدای زیادی را در راه اسلام و ایران تقدیم کرده اند؛ در سراسر کشور بیش از ۴۵۰۰ شهید دانشجو شناسایی شده است که از رشته های مختلف پزشکی گرفته تا دانشجوبان فنی حرفه ای در این دایره وجود دارند. نکته قابل توجهی که در حوزه دانشجویی مطرح است این است که این تعداد شهدا از فضای روشنفکری حاکم بر دانشگاه ها نشان از اعتقاد عمیق این قشر به آرمان های انقلاب و اسلام دارد.
آنچه در مورد شهدای دانشجو باید در نظر داشت این است که این قشر ارزشمند علاوه بر حضور مستقیم در خط مقدم در تبیین و روشنگری در میان قشر فرهیخته نسبت به اصل انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نقش ویژه ای داشتند و علاوه بر این در دورانی که کشور نیازمندی شدیدی به بسیاری از تجهیزات و ادوات داشت دانشجویان مهندسی توانستند در بسیاری از قسمت ها مانند تعمیر تانک ها و هواپیماهای جنگنده موفقیت های قابل توجهی کسب کنند. شهید غلام حسین افشردی معروف به حسن باقری از جمله دانشجویانی است که توانست با رتبه ۱۰۴ به دانشگاه راه یابد اما زمانی که کشور را نیازمند یاری دید از همه دنیای خود گذشت و به خطوط مقاوت در جبهه های حق علیه باطل پیوست.
دانش آموزان
آنچه از جذابیت های جنگ به شمار می رود حضور داوطلبانه دانش آموزان در خط مقدم جبهه ها است؛ شناسنامه های دستکاری شده برای رسیدن به خط مقدم سند جاویدانی است که بلندای روح تربیت شدگان مکتب خمینی را تا قیامت به رخ جهانیان خواهد کشید. دانش آموزان از جمله اقشاری بودند که حضورشان در جبهه ها جنباننده رگ غیرت بسیاری از کسانی شد که توان جهاد داشتند اما از حضور در جبهه استنکاف می کردند. آن ها وقتی می دیدند که شهیدی چون حسین فهمیده در جبهه ها مرگ را به سخره گرفته است و یا نام مجاهدی مانند بهنام محمدی را می شنیدند دیگر تاب و توان نشستن در خانه را نداشتند و به خطوط مقاومت می پیوستند.
آمار شهدای دانش آموز چیزی فراتر از آن چیزی است که در تصور بیاید. بنا بر آمار بنیاد شهید تعداد ۳۶۰۰۰ دانش آموز در جبهه های حق علیه باطل به شهادت رسیدند که در نوع خود رکوردی بی نظیر در جهان است و جالب تر اینکه این تعداد شهید دانش آموز در حالی بود که مسئولان جنگ از حضور افراد فاقد سن قانونی در جبهه مامنعت می کردند و این شهدا از طریق دستکاری شناسنامه و یا از طرق دیگر خود را به خط مقدم می رساندند.
معلمان
معلمان به عنوان پرورش دهندگان شهدای دانش آموز نیز از جمله صنوف موثر در جنگ بودند؛ در طول تاریخ جنگ ۴۹۰۰ معلم لباس شهادت پوشیدند و به آنچه سال ها درس داده بودند عمل کردند. حضور معلمان در جبهه خود مشوقی برای دانش آموزان بود به گونه ای که در مقابل هر شهید معلم پنج شهید دانش آموز وجود دارد. در میان معلمان شهید غلامعلی پیچک یکی از شهدای شاخص معلم است که مزار مطهرش هنوز پس از سال ها زیارتگاه عاشقان در گلزار شهدای تهران است و ارتفاعات بازی دراز هنوز ناله های عاشقانه او در دل شب را در خاطر دارد.
بانوان
از دامن زن مرد به معراج می رود؛ جمله ماندگاری که اهمیت زنان را در انسان سازی و پرورش انسان متعالی برای همگان مشخص نمود. دفاع مقدس یکی از عرصه هایی بود که اهمیت جامعه زنان خود را نشان داد. تاریخ دفاع مقدس گواه است که اگر فعالیت ها و صبوری های زنان ایران در پشت خط و شهرهای کشور نبود اداره جنگ سخت تر می شد و این زنان بودند که با پرورش فرزندان الهی و ترغیب همسرانشان و صبوری بر فراق، راه پر بهجت و سعادت شهادت و جهاد را به روی آن ها گشودند؛ علاوه بر این فعالیت ها تعدادی از بانوان به صورت مستقیم با جنگ و دفاع مقدس همراهی نمودند و در قالب پرستار و دیگر کسوت ها به جهاد در خطوط مقدم و شهرهای زیر بمباران اقدام نمودند و طبق آمار بنیاد شهید بیش از ۶۵۰۰ شهید زن در میان شهدای دفاع مقدس وجود دارد که ۵۰۰ نفر آنان به صورت مستقیم در خطوط مقدم به جهاد و مبارزه مشغول بودند. امدادگر مجاهده شهیده شهناز حاجی شاه را می توان اولین شهیده مقاومت دانست و طاهره هاشمی و نسرین افضل و بسیاری دیگر از شهدای زن را می توان از شهدای شاخص این قشر دانست.
اقلیت های دینی
اقلیت های دینی از دیگر اقشاری بودند که در دفاع مقدس خوش درخشیدند و شهدایی را تقدیم انقلاب و اسلام کردند. شاید بسیاری تا چند سال پیش تصوری از داشتن شهید ارمنی، کلیمی و زرتشتی در ایران نداشتند؛ اما باید بدانیم که اقلیت های دینی در جنگ تحمیلی پا به پای مسلمانان جنگیدند و از این مرز و بوم دفاع کردند و فقط در یک مورد ۴۰۰ نفر از مسیحیانی که الزامی برای شرکت در جنگ نداشتند به خیل رزمندگان داوطلب پیوستند. اقلیت های دینی در جنگ ۸۹ شهید و نزدیک به هزار آزاده و جانباز تقدیم ایران و جمهوری اسلامی نمودند.
جالب آن است که در روزگاری که برخی از افراد مدعی به بهانه های مختلف از حضور در جبهه ها سر باز می زدند اقلیت های دینی این عرصه را خالی نگذاشتند و به صف مجاهدان راه خدا پیوستند.
کارگران
گارگران از جمله صنوفی بودند که چه در دوران انقلاب و چه پس از آن در دوران دفاع مقدس به یاری دین خدا شتافتند و نگذاشتند علم جهاد و مقاومت بر زمین بماند؛ این قشر زحمتکش ۱۴۰۰۰ هزار شهید تقدیم انقلاب اسلامی کردند و به جرئت می توان گفت که این قشر بیشترین داوطلب برای حضور در جبهه های حق علیه باطل را داشته است. نکته قابل توجه اینکه بعضی از این کارگران فداکار مانند شهید عبدالحسین برونسی در طول دفاع مقدس به فرماندهی رسیدند و با آنکه درسی از نظامی گری نخوانده بودند نبوغ همراه با معنویت را به منصه ظهور رساندند.
نکته ای که ارزش کار کارگران را بیشتر می کند این است که این قشر زحمتکش معمولا معاش خود را به صورت روزانه به دست می آورند و از اندوخته مالی زیادی برخوردار نیستند؛ اما آن ها همسر و فرزندان خود را به خدا سپردند و جهاد را بر همه چیز مقدم دانستند و روح بلندشان ازهمه دنیای فانی گذشت تا اسلام پابرجا بماند.
بازاریان
بازار، چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن از حامیان اصلی جریان مقاومت بوده و هست و در طول دفاع مقدس نیز اصناف به طرق مختلف تلاش می کردند تا کار جنگ پیش برود؛ از کمک های مالی و ساماندهی کمک های مردمی گرفته تا حضور در خطوط مقدم جبهه. اصناف در طول تاریخ جنگ ۱۱۰۰۰ شهید به کشور تقدیم کردند و آنچه جهاد این بخش از جامعه را ارزشمند تر می کند این است که آنها درحالی به صفوف خط مقدم پیوستند که دنیای نسبتا مرفهی داشتند و دلکندن از بازار و دنیای گردان در آن کار ساده ای نبود.
کلام آخر
شمارش اقشار مختلفی که در جنگ بودند کاری بس دشوار است اما همین قدر بدانیم که از روستاییان تا کارمندان از کشاورزان تا بازرگانان از پزشکان تا پرستاران و هر صنف و قشری که در اندیشه خوانشگر محترم بیاید در این دفاع مقدس مشارکت کردند و اگر غیر از این بود شاید امروز دیگر نامی از ایران و انقلاب اسلامی به جای نمانده بود.