کارکردهای موعود باوری در آیین یهود
یهودیان از موعود‌گرایی بیشتر سود بردند یا شیعیان؟
موعود باوری برای بخشی از جامعه یهودی، عاملی مهم برای پویایی و بستری برای مبارزه و تلاش سیاسی گردیده و درواقع، باورداشت ماشیح، موجب شد تا یهودیان، با دیدن ظلم و زورگویی‌های حاکمان و سلاطین، به‌جای سکوت و انفعال، به قیام و مبارزه دست زنند.
هرآن‌کس که قوم یهود را در مسیر رساندن به ارض مقدس مساعدت کند، نقش منجی و ماشیح را برای قوم یهود دارد؛ هرچند او فردی (مثل یفتاح جلعادی) پاک‌سرشت نباشد؛ یا این که مثل کورش، حتی از آیین غیر یهود باشد.
این انتظار عظیم؛ هرچند در ابتدای امر به‌صورت احیای سیاسی سلطنت واژگون شده بنی‌اسرائیل فهم می‌شد؛ بعدها وجود یک منجی احیاگر (در کنار انتظار احیای قوم) مورد تأکید قرار گرفت. [۱] درمجموع، موعود یهودی، موعودی است شخصی؛ اما نامتعین (نوعی). ماشیح یهودی، اگرچه به سان مسیحای عیسوی، پسر خدا و جنبه ای از او تلقی نمی شود؛ انسانی کاملاً معمولی نیز نیست؛ او مسح شده خداوند و دارای قدرت و موهبتی الاهی است. این موعود، باوری رو به گذشته دارد و درصدد احیای پادشاهی داوود و سلیمان و سروری پیشین یهود است. [۲]
یکی از آموزه هایی که در ترغیب و تشویق جامعه یهودی به توبه از گناه و بازگشت به مسیر دینداری مفید بوده، «موعودباوری» یهود است.
اما سؤال اصلی این است که آیا این آموزه در آیین یهود، امری صرفاً اعتقادی بوده و کارکردی در عرصه اجتماعی برای آن متصور نیست؟ یا این که بسته به افراد و زمانه، باور داشت موعود همواره دارای فواید و کارکردی در عرصه‌های اجتماعی برای یهودیان بوده است؟
شریعت گرایی
بدیهی است هر آیین و مذهبی خود را حق و دستورات دینی خود را تنها راه رسیدن به معنویت و تکامل اجتماعی می داند و بر همین باوراست که همواره از پیروان خود، عمل به دستوارت دینی را خواستار شده، عمل به شریعت خویش را شرط اصلی نجات و سعادت واقعی پیروان خود می داند؛ اما برای تحقق عمل به شریعت، راه‌ها و مکانیسم‌هایی در ادیان تعبیه‌شده، مثل توجه به معاد و نوید ثواب و عقاب.
با این نگاه، می توان از موعودباوری در کنار این باورها به‌عنوان اهرمی برای «شریعت گرایی» نام برد و آیین یهود با طرح اندیشه منجی و موعود، یهودیان را به سمت شریعت سوق داده و توجه آنان را به دین یهود معطوف کرده است. در واقع، باور به ماشیح موجب شده تا یهودیان بیش از پیش به شریعت موسوی توجه کنند و بعد از عمل به فرامین و دستورات دینی، به ماشیح باور داشته‌باشند. در کلامی مختصر: باورداشت ماشیح موجب شد یهودیان رهیافت نجات را بعد از شریعت گرایی معنی کنند.
ترغیب به توبه
آیین یهود، گناه و معصیت را دوری از مسیر دینداری و یهوه پرستی می داند و در مقابل، توبه را عملی ارزشمند و بازگشت به دامن پرمهر خدای اسرائیل و گامی دوباره در مسیر بندگی معرفی کرده است. در واقع، در یکی از آموزه هایی که در ترغیب و تشویق جامعه یهودی به توبه از گناه و بازگشت به مسیر دینداری مفید بوده، «موعودباوری» یهود است. شوق و اشتیاق یهودیان به ظهور ماشیح و سکونت در سرزمین مقدس، همواره یهودیان را به توبه و بازگشت از مسیر انحراف و گناه فرامی‌خواند و درواقع، موعود باوری یهود (در کنار آموزه های دیگر)، در بازگشت گنهکاران و ترغیب یهودیان به توبه دارای نقش مهم و اهرمی بوده است.
آنان بر این باورند که دولت مدرن اسرائیل و به‌طورکلی صهیونیسم، فرمان الاهی و تکمیل وعده خداوند است
ترغیب به توبه آیین یهود، گناه و معصیت را دوری از مسیر دینداری و یهوه پرستی می داند و در مقابل، توبه را عملی ارزشمند و بازگشت به دامن پرمهر خدای اسرائیل و گامی دوباره در مسیر بندگی معرفی کرده است. در واقع، در یکی از آموزه هایی که در ترغیب و تشویق جامعه یهودی به توبه از گناه و بازگشت به مسیر دینداری مفید بوده، «موعودباوری» یهود است. شوق و اشتیاق یهودیان به ظهور ماشیح و سکونت در سرزمین مقدس، همواره یهودیان را به توبه و بازگشت از مسیر انحراف و گناه فرامی‌خواند و درواقع، موعود باوری یهود (در کنار آموزه های دیگر)، در بازگشت گنهکاران و ترغیب یهودیان به توبه دارای نقش مهم و اهرمی بوده است.
پویایی و تلاش سیاسی
موعود باوری برای بخشی از جامعه یهودی، عاملی مهم برای پویایی و بستری برای مبارزه و تلاش سیاسی گردیده و درواقع، باورداشت ماشیح، موجب شد تا یهودیان، با دیدن ظلم و زورگویی‌های حاکمان و سلاطین، به‌جای سکوت و انفعال، به قیام و مبارزه دست زنند و حق خود را بگیرند و جامعه را از وجود آنان پاک کنند. در حقیقت، این باور، در کنار دیگر آموزه ها، به آنان چنین جسارت و شجاعتی داده و بستری برای تلاش سیاسی مهیا کرده است.صهیونیسم آخرین تلاش، برای عملی کردن آموزه مسیحا می باشد که برخی با تفسیر خود، مبنی بر طبیعی بودن (نه معجزه بودن) ظهور مسیحا، در تلاش برای تشکیل دولت مستقل یهود در فلسطین به‌مثابه مقدمه ظهور هستند[۳].
آنان بر این باورند که دولت مدرن اسرائیل و به‌طورکلی صهیونیسم، فرمان الاهی و تکمیل وعده خداوند است و بر این مبنا، هیل لیندسکی ادعا کرده که دولت اسرائیل کانون همه پیشگویی‌های وحیانی است. این باور به بازگشت یهودیان به فلسطین و برپا سازی دولت یهودی منجر شد تا یهودیان با اتکا به کار و کوشش خود، در امر ظهور ماشیح تسریع داشته باشند [۴].
پی نوشت ها:
[۱] ادیان زنده جهان، ا.هیوم، رابرت، ص 293
[۲]گونه شناسی اندیشه منجی موعود در یهودیت، اسدالله آژیر ، ص 218
[۳]دینداری و سکولارها در جامعه اسرائیل، نافذ ابو حسنه ، ص 32
[۴] سیاست و دیانت در اسرائیل، محمد ماضی، ص ۱۳۵