مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان گفت: سالانه پنج تا هشت هزار مرگ مغزی در کشور اتفاق می افتد. نیمی از این تعداد طبق آمار جهانی قابلیت اهدای عضو دارند؛ یعنی حدود دو هزار و پانصد تا چهار هزار نفر و اگر حداقل بگیریم حدود سه هزار نفر مرگ مغزی در سال قابلیت اهدای عضو پیدا می‌کنند.
گروه سلامت خبرگزاری افسران – ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۸ بود که آیت‌الله خمینی با فتوای خود در زمینه اهدای عضو، مجوز شرعی اهدای عضو افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند را صادر کردند. به همین مناسبت ۳۱ اردیبهشت ماه، در تقویم ایران با عنوان روز ملی اهدای عضو نام‌گذاری شده است. به همین بهانه برنامه‌هایی با هدف فرهنگ‌سازی در این زمینه برگزار می‌شود، اما مقوله اهدای عضو شرایطی دارد که پذیرش آن در جامعه همچنان نیاز به آگاهی در سطح گسترده دارد.
در همین راستا کتایون نجفی زاده مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان، با بیان اینکه پدیده اهدای عضو از افراد مرگ مغزی پدیده شگفت انگیزی است که با تمام مسائل پزشکی متفاوت است توضیح داد: تفاوت آن هم در این است که در بقیه مسائل پزشکی اگر پزشک، تجهیزات و بیمار در دسترس باشند کار درمان آغاز می شود،اما در مورد اهدای عضو اگر یک فرد مرگ مغزی و یک بیمار نیازمند باشد و پزشک و تجهیزات نیز در اختیار باشد، نیازمند یک همکاری فوق العاده مهم هستیم.اگر خانواده بیمار مرگ مغزی به این کار رضایت نداشته باشند اهدای عضو انجام نخواهد شد؛ به همین دلیل بر خلاف بسیاری از مسائل دیگر پزشکی، لازم است در این زمینه فرهنگ سازی انجام شده باشد تا مردم از قبل با این مسأله آشنا باشند و در لحظه حادثه بتوانند درست تصمیم بگیرند؛ لحظه وقوع حادثه مرگ مغزی زمانی نیست که بخواهیم به خانواده اطلاعات علمی دهیم و آنها را آگاه کنیم.
بیماری که دچار مرگ مغزی شده تا چه مدت می‌توان نگهداری کرد؟
وی در پاسخ به این پرسش که به طور کلی از بیماری که دچار مرگ مغزی شده تا چه مدت می‌توان نگهداری کرد؟ توضیح داد: معمولا تا حدود دو هفته و با کمک دستگاه‌ها می‌توان از این بیماران نگهداری کرد. نکته اساسی زمان طلایی است که در این هفته در حال اتلاف است. هر روزی که از مرگ مغزی بگذرد کیفیت و سلامت اعضا لحظه به لحظه پایین‌تر می‌آید. قابلیت پیوند این اعضای ارزشمند که زندگی دیگر بیمارها به آن بستگی دارد کم کم از دست می‌روند. تا این که در یک لحظه ایست قلبی اتفاق می‌افتد و قلب نیز از تپش باز می‌ایستد.
نجفی زاده با اشاره به روند آغاز اهدای عضو در ایران افزود: داستان اهدای عضو در ایران با یک فتوای ارزشمند از سوی امام خمینی (ره) آغاز شده است. چون اکثریت مردم ما شیعه هستند و این درحالی است که در کشورهای منطقه اکثریت سنی مذهب‌اند و رهبران مذهبی متعدد دارند؛ در نتیجه یک دست بودن مردم در ایران از نظر مذهبی در زمینه پذیرفتن اهدای عضو خیلی کمک کننده بوده است.
ماجرای فتوای تاریخی امام خمینی (ره)
وی ادامه داد: دکتر فاضل که او را به عنوان پدر اهدای عضو ایران می‌شناسیم از حضرت امام فتوای مجاز بودن اهدای عضو از افراد مرگ مغزی را در تاریخ ۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۶۸ (دو هفته قبل از فوت حضرت امام) گرفتند و از آن موقع به بعد در کشورمان از نظر شرعی مجاز است که اهدای عضو انجام شود. دو سال بعد حضرت آیت الله خامنه ای نیز همین فتوا را دادند و در نتیجه از نظر شرعی مشکلی برای اهدای عضو در کشور وجود ندارد. این مسأله تاثیر بسیار مثبتی بر روند اهدای عضو در کشور داشت به طوری که ایران در زمینه اهدای عضو از مرگ مغزی نسبت به کشورهای منطقه پیشرو است.
نجفی زاده تصریح کرد: این کشورها هنوز هم مشکل بسیاری در رابطه با اهدای عضو و پیوند اعضا از افراد مرگ مغزی دارند. نکته بعدی این است که همه ارگان‌های فرهنگ ساز در طول این سال ها به خصوص از سال ۱۳۸۳ به بعد واقعا با ما همنوا بودند و برای این که چنین فرهنگی را نهادینه کنند، تلاش کردند. فرهنگ مردم ما فرهنگ ایثار است و الگوهای آنها اهل بیت و شهدا هستند. یک ایرانی به دلیل روحیات والای انسان دوستانه راضی به تحمل مشقت هم وطن خود نمی‌شود و همه این‌ها در کنار هم باعث شده در سال‌های گذشته وضعیت اهدای عضو بهبود چشمگیری پیدا کند. البته همچنان به این فرهنگ سازی ها نیاز داریم و هدف ما این است که افراد بالغ در زمان سلامت کامل این تصمیم را بگیرند و کارت اهدای عضو دریافت کنند.
سالانه پنج تا هشت هزار مرگ مغزی در کشور اتفاق می افتد
وی در پاسخ به این پرسش که چه تعداد مرگ مغزی در کشور وجود دارد گفت: سالانه پنج تا هشت هزار مرگ مغزی در کشور اتفاق می افتد. نیمی از این تعداد طبق آمار جهانی قابلیت اهدای عضو دارند؛ یعنی حدود دو هزار و پانصد تا چهار هزار نفر و اگر حداقل بگیریم حدود سه هزار نفر مرگ مغزی در سال قابلیت اهدای عضو پیدا می‌کنند. هر فرد مرگ مغزی می‌تواند تا هشت عضو را اهدا کند؛ قلب، هر دو ریه، دو کلیه،کبد، روده و لوزالمعده اعضایی هستند که قابلیت پیوند دارند. به طور متوسط از سه هزار مرگ مغزی حدود هزار مورد اهدا می‌شوند و دو هزار مورد شرایط اهدا را از دست می‌دهند. از این دو هزار مورد که اهدا نمی‌شوند حتی اگر سه عضو قابل اهدا باشد به این واقعیت می‌رسیم که هر سال ۶۰۰۰ عضو ارزشمند انسانی را به خاک می‌سپاریم.
مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان تصریح کرد: ممکن است یک نفر کارت اهدای عضو بگیرد و آن موقع مثلا دچار هیجانات احساسی شده باشد و بعد بیاید و بگوید پشیمان شده است. علتش این است که شاید هنوز این افراد به این باور نرسیده باشند که مرگ مغزی مساوی با مرگ است.
آمار بیماران نیازمند پیوند
وی گفت: از سوی دیگر بیماران نیازمند پیوند در کشور بیش از بیست و پنج هزار نفر هستند که از این تعداد طبق محاسبات آماری روزی هفت تا ده نفر به دلیل معیوب بودن عضو فوت می‌کنند. آمار مرگ این بیماران سالانه حدود سه هزار مورد است. اگر به معادله این شش هزار عضو ارزشمندی که به خاک سپرده می‌شود و سه هزار بیمار نیازمند پیوند که به دلیل نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کند نگاه کنیم نشان می‌دهد اگر افراد مرگ مغزی که اعضای مناسب اهدا دارند تقریبا می‌توان گفت بیمار نیازمندی باقی نمی‌ماند که در لیست انتظار پیوند به دلیل نرسیدن عضو فوت کند. برای این که چنین کاری انجام شود هم سیستم اهدای عضو کشور باید عملکرد خیلی پیشرفته، پویا و فعال داشته باشد و هم فرهنگ سازی کافی در این زمینه انجام شود تا این مهم به وقوع بپیوندد.
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر نیاز به کدامیک از اعضا برای اهدا بیشتر است؟ گفت: تعداد بیمارانی که نیازمند پیوند کلیه هستند بیشتر است. فردی که دچار مرگ مغزی می‌شود دو کلیه دارد و به همین دلیل بیشترین پیوندی که انجام می‌گیرد نیز همین عمل پیوند کلیه است. بعد از آن پیوند کبد از نظر تعداد بالاترین آمار را به خود اختصاص داده است.
به هیچ عنوان امکان پارتی بازی در این پروسه وجود ندارد
وی گفت: در اهدای عضو افراد مرگ مغزی به هیچ عنوان مبلغی بین اهدا کننده و گیرنده رد‌و‌بدل نمی‌شود و خانواده گیرنده و اهدا کننده اصلا با هم ارتباط و اطلاع ندارند. مهم‌تر از این موضوع اینکه تخصیص عضو توسط مسئول تخصیص وزارت بهداشت و با اولویت ثبت نام در لیست انتظار و با اولویت بدحالی مریض و تطابق بافتی انجام می‌شود و به هیچ عنوان امکان پارتی بازی در این پروسه وجود ندارد. اگر اطلاعات غلط در یک برنامه تلویزیونی یا فیلم به مردم داده شود باور جامعه در این رابطه خراب می‌شود و تمام تلاش ما در زمینه فرهنگ‌سازی در این سالها با باور غلطی که ایجاد می‌شود از بین می‌رود.
وی در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا امکان انجام تمام عمل‌های پیوند عضو در داخل کشور وجود دارد گفت: بله، الآن خوشبختانه امکان انجام تمام انواع پیوند اعضا و نسوج در ایران فراهم است و تمام مراحل آن در کشور و با دانش متخصصان داخلی انجام می‌شود.