عوامل گرایش به اعتیاد در نوجوانان / مخدرهای شایع در ایران

اعتیاد

سوءمصرف مواد مخدر به عنوان یکی از مشکلات اجتماعی، جامعه ی بشری را تهدید می کند به گونه ای که سلامت جسمی و روانی و ارزشهای انسانی و معنوی را تحت تأثیر قرار داده است.

 اعتیاد چیست و معتاد کیست؟

اعتیاد، سازگاری و خوگیری تدریجی جسمی و روانی با نوعی ماده ی مخدر است که منجر به وابستگی جسمی و روانی می شود به گونه ای که فرد به آسانی قادر نخواهد بود در مقابل وسوسه ی مصرف مواد مقاومت کند. این امر باعث افت شدید فعالیت های اجتماعی و فردی بیمار می شود.

معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم، متکی به مواد مخدر یا دارو شده باشد و یا به عبارت دیگر قربانی هر نوع وابستگی جسمی یا روانی به موادمخدر شود. از نظر آسیب شناسی، هر دارویی که پس از مصرف چنان تغییراتی را در انسان به وجود آورد که از نظر اجتماعی قابل قبول و پذیرش نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت یا واکنش نشان دهد، آن دارو، مخدر است و کسی که چنین موادی را مصرف می کند معتاد شناخته میشود.

بنابراین، معتاد به کسی می گویند که در نتیجه ی استعمال متمادی دارو در بدن وی حالت مقاومت ایجاد شده، به شیوه ای که استعمال مکرر آن موجب کاهش تدریجی اثرات آن می شود. از این رو، پس از مدتی بدن شخص مقادیر بیشتری از دارو را طلب می کند و در صورتی که دارو به بدن وی نرسد، اختلالات روانی و فیزیکی موسوم به سندروم محرومیت (عوارض و تظاهرات جسمانی و روانی در موقع نرسیدن مواد مخدر به بدن) در او ایجاد میشود.

موادمخدر شایع در ایران

* تریاک: ماده ای قهوه ای رنگ و دارای قوام خمیری است که به صورت کشیدنی و خوراکی مصرف میشود.
* هروئین: پودر نرم و سفیدی که به صورت کشیدنی، استنشاقی و تزریقی مصرف میشود.
* حشیش، بنگ و ماری جوانا: قسمت های مختلف گیاه شاهدانه که به صورت کشیدنی و خوراکی مصرف می شود.
* قرص های شیمیایی اکستاسی: که از ترکیبات مواد محرک تشکیل شده اند.
* الکل: به صورت خالص یا ترکیب با مایعات دیگر و به صورت نوشیدنی مصرف می شود.

عوامل مؤثر در گرایش به اعتیاد

علل و عوامل مؤثر در پدیدار شدن اعتیاد را می توان در سه دسته طبقه بندی کرد و عبارتند از:

۱- عوامل فردی

* کنجکاوی در نوجوانی
* صفات شخصیتی ضد اجتماعی
* اعتماد به نفس پایین
* اختلال جسمی یا روانی
* تأثیر مثبت مصرف مواد بر فرد
* فقر یا غنای زیاد و محرومیت فرهنگی

۲- عوامل اجتماعی

* وفور موادمخدر
* نبود قانون و مقررات ثابت
* کمبود فعالیت های جایگزین مانند فعالیت های تفریحی – ورزشی
* نبود امکانات مشاوره ای و حمایتی
* محرومیت اقتصادی، اجتماعی

۳- عوامل خانوادگی

* غفلت از فرزندان
* وجود الگوی نامناسب
* خانواده ی گسسته
* دوست با مصرف کننده ی مواد
* فشار در مدرسه
* محل سکونت
* خشونت علیه فرزندان

علائم هشداردهنده برای خانواده

* فرار از مدرسه
* بی خوابی
* دوستان جدید
* یافتن قرص، ته سیگار، سرنگ، کاغذ لوله شده در اتاق یا وسایل فرزندان
* دوری از خانواده
* کاهش بهداشت فردی
* دزدی از منزل
* تنگی مردمک و قرمزی چشم، کبودی لب ها
* سرخوشی بیش از حد
* چرت های مکرر روزانه
* دیرآمدن به منزل
* تغییرات رفتاری مثل پرخاشگری

نقش والدین

در مورد نقش اعتیاد و عوارض وخیم آن در خانواده بحث های بسیار به میان آمده است. حتی اگر والدین از هر نظر، زندگی مرفهی را برای فرزندان به وجود آورند و تلاش های بسیاری برای موفقیت فرزند خود انجام دهند، اما خود، معتاد به موادمخدر یا الکل باشند بازهم عوارض ناشی از این اعتیاد باعث سستی زنجیره ی خانواده و جدایی تک تک حلقه های آن می شود. بررسی ها نشان میدهد که حاصل اعتیاد والدین؛ تقلید، سردی کانون خانواده و تباهی آن و سستی پیوند عاطفی است.

هم چنین عوارض ناشی از این آلودگی و تبهکاری والدین برای اطفال و نوجوانان، بدآموزی و تقلید ناروا، احساس شرمساری، نابسامانی زندگی، انحراف و سرانجام ارتکاب جرم خواهد بود. کسانی که در خانه مورد تقلید کودکان قرار می گیرند با عکس العمل های نامناسب و پاسخ های بیربط و گاه توأم با بددهنی و خشونت، زمینه ی انحراف روحی و فکری فرزندان را به وجود می آورند.

در زمینه ی تقلید شاید دختران کمتر از پسران دچار مشکل باشند. دختران از بدو تولد تا زمان ازدواج در کنار مادر و تحت آموزش و تربیت همه جانب های وی قرار دارند. اما در مورد پسران وضع متفاوت است، چرا که آن ها در سنین اولیه تحت تأثیر مادر و پس از آن ناچار به همانندسازی و تقلید از رفتار پدر هستند و در واقع نیاز به تغییر الگو دارند.

نقش والدین در این مورد تنها در الگوی مناسب بودن خلاصه نمی شود، بلکه آن ها باید سعی کنند به هنگام بروز هر تغییری زمینه را برای عواقب ناشی از این تغییر آماده سازند.

برخی مواقع مشکلات روانی و ناسازگاری کودک، ناشی از کمبود محبت و سایر امکانات نیست، بلکه مراقبت و محبت افراطی والدین نیز مشکل آفرین است. والدینی که در محبت ورزیدن به فرزندان از حد اعتدال گذشته و زیاده روی می کنند ناخواسته زمینه ی انحراف کودکان خود را فراهم می کنند. چرا که بدین وسیله حس استقلال کودک را کاهش داده و او را در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی فردی فاقد تحمل و کم طاقت بار می آورند. از این رو شخص در مواجهه با موانع طبیعی زندگی به جای صبر و جستجوی راه حل منطقی، به حل مسأله از ساده ترین و سریع ترین راه روی می آورد، حتی اگر این راه نادرست و غلط باشد و او را مرتکب جرم کند یا بدین وسیله حقوق دیگران را زیر پا بگذارد.

در دوران بلوغ، سرکشی، ناسازگاری و برآشفتگی از پدیده های رایج در نوجوانان است، ولی در عین حال آن ها به دلیل وجدان اخلاقی زنده و فعال نمی توانند در برابر کجروی های خود بی تفاوت باشند.

بزرگترین حامی و پناهگاه نوجوانان در این دوران بحرانی خانواده است. اگر خانواده نتواند این وظیفه را به درستی انجام دهد، فرزندان از حوزهی کنترل والدین دور می شوند و تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می گیرند و چه بسا ممکن است به انحراف کشیده شوند. توجه به اختلاف نسلها از نظر عقاید و رفتار، ایجاد رابطه ی صمیمانه با فرزندان، سرکوب نکردن آزادی فرزندان، پرورش روحیه ی آزادمنشی و احترام به شخصیت فرزندان، لازمه ی روش های تربیتی خانواده در کاهش آسیب های اجتماعی، به خصوص اعتیاد است.

نصیحت ها و پنددادن های مداوم، زیاده روی در انتقاد، قاطع نبودن، جدیت و مدیریت افراطی نیز آن ها را بر لجاجت، گستاخی و ستیزه جویی وا می دارد. از این رو والدین باید ضمن احترام به ش خصیت بچه ها در محیط خانواده و خانه و در جمع فرزندان، اجازه گستاخی به آن ها ندهند و با پرورش حس اعتماد به نفس، اعمال عدالت، تشویق مناسب و ترغیب جنبه های مثبت فرزندان در موفقیت و سعادت آن ها بکوشند. بنابراین شما والدین گرامی:

* اطلاعات خود و فرزندانتان را در زمینه های مختلف و از جمله اعتیاد افزایش دهید.
* به گونه ای برخورد کنید که فرزندانتان، جهت کسب آگاهی از مسائل مختلف به شما روی آورند نه همسالان خود.
* و صمیمیت را در خانواده حفظ کنید و علاقه خود به کودکانتان را نشان دهید.
* نظم و قانون را به طور نسبی در خانه اجرا کنید.
* مهارت های مختلف را به فرزندانتان بیاموزید.
* در دوستیابی به فرزندانتان کمک کنید.
* اعتماد به نفس و توان تصمیم گیری را در آن ها تقویت کنید.
* به فعالیت های جانبی، مثل تفریح و ورزش اهمیت دهید.
* زمینه های پرورش فکر و رفتار درست را در خانه فراهم کنید.
* یک الگوی مناسب باشید.
* به شخصیت کودکانتان احترام بگذارید.
* به خواسته های منطقی آن ها توجه کنید.
* فرزندانتان را به پایبندی به اصول اخلاقی و مذهبی تشویق کنید.
* با فرزندان خود در مورد داروهای خطرناک و عوارض آن ها صحبت کنید