چرای طولانی دام ها، خطر جدی برای یوزپلنگ آسیایی / تلفات جاده ای و کشته شدن یوز ها توسط سگ گله
شورای عشایری استان سمنان مهلت چرای دام در مراتع زمستانی را که هر سال تا ۱۵ فروردین ماه بوده با توجه به وضعیت خوب بارندگی تا پایان فروردین تمدید کرده است؛ این اقدام در صورتی که با فصل زایمان یوز همراه شود اتفاقات جبران ناپذیری را رقم خواهد زد.
گروه خبرگزاری افسران:تنها چند روز بعد از مرگ یک یوز باردار در اثر تصادف در جاده میامی به سبزوار، شورای عشایری استان سمنان مهلت چرای دام در مراتع زمستانی را که هر سال تا ۱۵ فروردین ماه بوده با توجه به وضعیت خوب بارندگی تا پایان فروردین تمدید کرده است، در حالی که به گفته کارشناسان و افراد محلی عملاً خروج دام تا نیمه اردیبهشت طول خواهد کشید، درست زمانی که فصل زایمان یوزها است.
این اقدام نگرانی شدید کارشناسان حیات‌وحش را در زمینه تأمین امنیت یوزها به دنبال داشته است، یکی از دشمنان اصلی یوز دام و سگ‌های گله است، سگ‌های گله‌ای که غالباً برای حمله به یوز تربیت می‌شوند و یوز باردار توانایی دفاع از خود در مقابل این سگ‌ها را ندارد؛ به این ترتیب اندک یوزهای ماده باقی مانده توران برای فضای امن زایمان، شکار و بزرگ کردن توله‌هایشان در روزهای ابتدایی پس از زایمان با چالش‌های جدی و جدیدی مواجه خواهند شد.
خروج دام‌ها در زمان مقرر
بهرامعلی ظاهری مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان گفت: استانداری به همراه محیط‌زیست، پلیس راه و دامپزشکی از ورود هرگونه دام جدید مجاز در خارج از فصل به منطقه جلوگیری کرده است و ماشین‌های حمل دام که به سمت توران می‌رفت در پلیس راه شاهرود متوقف شدند.
وی گفت: دام‌هایی که در منطقه حضور دارند چون به صورت پیاده حرکت می‌کنند و مسیر آنها از ایل راه است تا از مسیر خارج شوند و در ایل راه قرار بگیرند، ۱۵ روز طول می‌کشد؛ اما زمان خروج همان تاریخی است که از قبل مشخص شده یعنی ۱۵ فروردین و تمدیدی وجود ندارد، شخص استاندار هم بر خروج دام در زمان مقرر تأکید دارد.
ظاهری گفت: چون مسیر حرکت دامداران امسال از ایل راه است، این تمدید به خاطر این است که فرصت داشته باشند تا در موعد مقرر از آغل خارج شده و در ایل راه قرار بگیرند و در نهایت تا ۳۰ فروردین از منطقه خارج شوند.
وی ادامه داد: در پروانه چرای دام‌ها که توسط سازمان منابع طبیعی صادر شده است، زمان ورود و خروج مشخص شده که این زمان برای هر دامدار متفاوت است، بعضی ۱۵ و بعضی۲۰ فروردین زمان خروج دام آنها است، اما به همه دامداران اخطار خروج در زمان مقرر داده شده است.
مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان گفت: زیستگاه یوزها تنها مناطق حفاظت شده نیست و خارج از این مناطق هم به عنوان زیستگاه این حیوانات محسوب می شود. با این حال منابع طبیعی امسال خارج از منطقه حفاظت شده را هم در قالب زمانبندی خروج قرار داده است و دامداران خارج از منطقه حفاظت شده و در زمانی که معین از مراتع و آغل‌ها خارج و در مسیر ایل راه قرار می‌گیرند و حداکثر تا ۳۰ فروردین باید مثل هر سال از منطقه خارج شوند.
دامداران در زمان مقرر کوچ نمی‌کنند
اما احمد رادمان، رئیس پارک ملی توران درباره افزایش زمان چرای دام در مراتع استان سمنان تا پایان فروردین ماه، گفت: متأسفانه هر سال که میزان بارندگی و پوشش گیاهی مقداری افزایش پیدا می‌کند، شورای عشایری استان که در آن نمایندگان عشایری، منابع طبیعی، محیط زیست، دامپزشکی، نماینده دامدارها و استانداری حضور دارند تشکیل جلسه می‌دهد و در راستای حمایت از تولید به دامدارها برای حضور در عرصه‌ها معمولاً مهلت می‌دهند.
وی ادامه داد: متأسفانه امسال نیز تا پایان فرودین به آنها مهلت داده‌اند و گفته‌اند در داخل پارک و مناطق امن تا همان موعد مقرر ۱۵ فروردین و بقیه مناطق تا پایان فروردین ماه امکان چرای دام وجود دارد.در این رابطه جلسه‌ای هم تشکیل شدو اداره کل محیط‌زیست مخالف این اقدام بود اما همه موافق بودند و تنها محیط‌زیست مخالف بود.
رادمان در ادامه به مقاومت دامداران وعدم خروج آنها از مراتع در پایان فروردین نیز اشاره کرد و گفت: به اسم می‌گویند مهلت تا پایان فروردین است اما به پایان فروردین که نزدیک می‌شویم، به دامداران اعلام می‌شود که پایان ماه باید عرصه را ترک کنند، این بهانه را می‌آورند که ماشین گرفته‌ایم و نوبت ماشین ما در اردیبهشت است، یا ماشین نبوده است و در اردیبهشت می‌توانیم ماشین پیدا کنیم و به بهانه کمبود ماشین، تا ۱۵ اردیبهشت در مرتع می‌مانند.
کشته شدن یوزها به دست سگ‌های گله
وی اضافه کرد: این در حالی است که در سال گذشته، دو یوز توسط همین دامداری و سگ‌های گله تلف شده‌اند. وقتی به فصل زادآوری یوزها می‌رسیم و در تمام منطقه دام وجود دارد، حیوان به دنبال جای امنی برای زایمان می‌گردد اما هرجا که می‌رود سگ‌های گله حضور دارند و مجبور است از جاده رد شود.
«آذر»، «توران» و «دلبر» قربانیان حضور دام
برای درک بهتر خطرات حضور همزمان یوزها و دامداران خوب است به خاطر بیاوریم آخرین باری که یک یوز ماده در زمان حضور دام در توران زایمان کرد چه اتفاقی رخ داد. از این رخداد کمتر از ۶ ماه می‌گذرد و حضور دام و سگ گله باعث جدا شدن دو یوز ماده از طبیعت شد که امروز به نام «آذر» و «توران» شناخته می‌شوندو این اتفاق یک آسیب جبران ناپذیر به یوزپلنگ آسیایی وارد کرد.مورد قدیمی تر جدا شدن «دلبر» یوز ماده از طبیعت توسط یک چوپان بود.
این اتفاقات نشان می‌دهد حضور همزمان دام و سگ گله با فصل زایمان یوز اتفاق ناخوشایندی را رقم می‌زند اما حتی اگر این حضور به صورت مستقیم باعث آسیب به یوزهای ماده و توله‌های آنها نشود، که تجربه نشان داده خواهد شد، تأثیرات غیر مستقیم آن باز هم برای یوزپلنگ آسیایی فاجعه بار خواهد بود.برای مثال با نا امن شدن منطقه در فصل زایمان، ممکن است ماده یوزها اقدام به ترک منطقه کنند و توله‌ها را تنها بگذارند.
پارک ملی توران یکی از مهمترین سنگرگاه‌های یوز ایرانی
مجموعه منطقه حفاظت شده، پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش توران به عنوان ذخیره‌گاه زیستکره توران شناخته می‌شود. در حال حاضر مساحت پارک ملی توران ۱۰۱,۰۷۳ هکتار، مساحت پناهگاه حیات‌وحش توران ۳۰۳,۳۳۰ هکتار و مساحت منطقه حفاظت شده توران ۱,۰۳۷,۱۲۰ هکتار می باشد.
توران را باید یکی از مهمترین سنگرگاه‌های یوز ایرانی دانست، منطقه‌ای که همیشه جمعیت قابل توجهی از یوزها را در خود جای داده است. این منطقه ۴/۱ میلیون هکتاری که از دهه ۱۳۴۰ شمسی تحت حفاظت قرار گرفته است، درکنار یوز، میزبان یکی از آخرین جمعیت‌های بازمانده گور ایرانی و همچنین انواعی از گربه‌سانان مانند پلنگ، گربه شنی، کاراکال و گربه وحشی است.
چرای بی رویه ی نزدیک به ۱۰۰ هزار رأس دام اهلی که هر ساله حدودا ۵ ماه نیمه دوم سال را در این منطقه سپری می‌کنند، به تهدیدی جدی برای آینده این منطقه بدل شده است. به همین دلیل، طی یک دهه گذشته بیش از پنج یوزپلنگ در بخش‌های مختلف منطقه به دلیل تعارض با دامداران از پا در آمده اند.
یوز ایرانی که در فهرست سرخ «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)» قرار دارد و به شدت در معرض خطر است، بیشترین میزان آسیب و میزان مرگ و میر را به ترتیب از چوپانان، تصادفات جاده‌ای و شکار غیرمجاز دیده است.از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۵ فقط ۲۱ قلاده به دست چوپانان کشته شدند که در ۷۵ درصد موارد، علاوه بر یوزها، پلنگ‌ها،گرگ‌ها و خرس قهوه‌ای هم توسط چوپانان، باغداران و زمین‌داران به صورت عمدی و توسط شلیک گلوله کشته شده‌اند.